خیال به مثابه نفس حیوانی بازشناسی قوه خیال نزد صدرالمتالهین در پرتوی تبیین مبانی و تحلیل کارکردها

قوه خیال در فلسفه ابن سینا و تابعان وی، «خزانه» صوری معرفی می شود که جزیی است و به وسیله حس مشترک ادراک شده است؛ در مقابل، صدرالمتالهین در مقام تعریف قوه خیال، دو دیدگاه متفاوت، ولی منسجم و منطقی ارایه کرده که با تحلیل روش شناختی وی در مباحث نفس، قابل استنتاج و توصیف است. مسئله اساسی پژوهش جاری، توصیف نظریه واقعی صدرالمتالهین در مسئله چیستی خیال و سپس مقایسه آن با دیدگاه رایج مشاییان، به منظور کشف نقاط اشتراک و افتراق حقیقی این دو دیدگاه است. یافته اصلی که براساس روش تحلیلی منطقی و با تکیه بر روی آورد تحلیل گزاره ای و سیستمی عبارات صدرالمتالهین در دو مقام «تبیین مبانی شناخت قوه خیال» و «ارایه کارکردهای این قوه» به دست آمده است، حاکی از اتخاذ دو رویکرد از سوی صدرا در تعریف قوه خیال است. وی در ابتدای مباحث نفس شناسی و قوای آن، تابع دیدگاه مشهور مشاییان است و پس از آن و در فرایندی تعالی گونه و با ابتنا بر امکان تشکیک در قوای نفس، دیدگاه دیگری را در بازشناسی قوه خیال ارایه می دهد. صدرالمتالهین خیال را به مثابه نفس حیوانی و فصل حقیقی انسان در مرتبه حیوانیت معرفی می کند که خود بر قوه انگاری هریک از مراتب سه گانه نفس انسانی در نظام فلسفی وی مبتنی است.