نظام قضایی بخارا از تشکیل حکومت منغیت تا تسلط روسیه (1166 1285ق/1753 1868م)

مقصود اصلی این نوشتار، فهم سازوکار تشکیلات قضایی حکومت منغیت ها بر بخارا، تا ابتدای تسلط روسیه بر این خان نشین است. رابطه معناداری میان سه خان نشین بخارا، خوقند و خیوه ازنظر ساختار قضایی در این دوره تاریخی وجود داشت که از مذهب حنفی غالب در فرارود ناشی می شد. حاکمیت منغیت ها بر بخارا، از اهمیت بیشتری نسبت به دو خان نشین دیگر برخوردار بود؛ زیرا بخارا از نظر عمل به دستورهای شریعت، به عنوان الگو به شمار می رفت. بر این اساس، تلاش شده تا به تقسیمات اداری و تشکیلات سازمانی نظام قضایی مستقر در خان نشین بخارا و ذکر مقامات قضایی و وظایف آن ها و همچنین، انواع محاکم، جرایم و مجازات های رایج مورد بررسی قرار گیرد. نتایج پژوهش نشان می دهد که مقامات قضایی، عمدتا از جاده حق و انصاف خارج شده، به تاراج مردم مشغول بودند و با بی توجهی امیر بخارا بر نظارت دقیق و مستمر بر این تشکیلات، ظلم و تعدی و عدم رسیدگی به مرافعات مردم بخارا بسیار چشمگیر بود. به طورکلی، دستگاه قضایی در بخارا در این دوره تاریخی، قادر نبود حق و عدالت را در جامعه برقرار نماید.