مدیریت دانش عامل ارتقاء فرهنگ ایمنی در سازمانها

امروزه می توان از فرهنگ ایمنی در سازمانهای صنایع مختلف، به عنوان یک مزیت رقابتی بلند مدت نام برد که بهبود آن منجر به جلوگیری از وقوع حوادث پرهزینه برای انواع سازمانها در کشورهای مختلف می شود. بعد از حادثه ی نیروگاه اتمی چرنوبیل و گزارش کارشناسان ایمنی آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد کاستی های فرهنگ ایمنی در آن نیروگاه، روش های مختلفی برای تعریف و سنجش مفهوم فرهنگ ایمنی در سازمانها و شیوه های تاثیرگذاری و ارتقاء آن مفهوم ارایه شده است. از طرف دیگر مفاهیم مدیریت دانش و یادگیری سازمانی نیز جزو موضوعاتی هستند که ارتباط تنگاتنگی با مفهوم فرهنگ سازمانی دارند و تحقیقات بسیاری جهت تحلیل اثرات آنها بر مولفه های گوناگون سازمانی در صنایع مختلف انجام شده است. در این راستا این مطالعه با هدف بررسی تاثیر استقرار فرایندهای مدیریت دانش در ارتقاء جایگاه مفهوم فرهنگ ایمنی در سازمان به اجرا درامده است.

در این تحقیق ابتدا مدل نظری مناسب در مورد ارتباط بین پنج مشخصه ی فرایندهای مدیریت دانش)اخذ دانش، تسهیم دانش، خلق دانش، کدگذاری دانش و نگهداشت دانش) و فرهنگ ایمنی در سازمان ارایه شد و سپس به صورت تجربی داده های جمع آوری شده از نمونه آماری 98 نفره از کارکنان ایرانی درگیر در عملیات اصلی راکتورهای اتمی ایران با روش حداقل مربعات جزیی (PLS) از روش های جدید تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) مورد تجزیه و تحلیل همبستگی قرار گرفت. نرم افزار مورد استفاده در این تحلیل SmartPLS 3 بود و از پرسشنامه کیانتو (Kianto, 2008) برای سنجش فرایندهای مدیریت دانش و پرسشنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی (SCPQ-LH) در سال 2017 برای سنجش سطح فرهنگ ایمنی در سازمان استفاده شد. در ادامه با توجه به عنوان شغلی کارکنان و ارتباط آن با موضوع ایمنی، مدل ارایه شده برای دو گروه 1- کارکنان بخش های مرتبط با ایمنی مانند بخش های حفاظت در برابر اشعه و HSE و... و 2- دیگر کارکنان درگیر در عملیات اصلی راکتور هسته ای مانند کارکنان بخش های تولید، مهندسی یا کنترل کیفی نیز مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت و شدت نتایج همبستگی بدست آمده با توجه به ارتباط عنوان شغلی کارکنان به موضوع ایمنی مورد توجه قرار گرفت.

یافته های بدست آمده در این تحقیق نشان داد که مدیریت دانش قادر به تبیین 57 درصد از تغییرات متغیر فرهنگ ایمنی برای کارکنان عملیاتی این تاسیسات اتمی می باشد. به ویژه که نتایج تحقیق از تشدید این همبستگی به 62 درصد در میان پرسنل واحدهای مرتبط با ایمنی که فرایندهای مدیریت دانش را بیشتر برای دانش ایمنی بکار گرفته بودند در مقابل دیگر پرسنل فعال در عملیات اصلی تاسیسات (به میزان 53 درصد) حکایت داشت.

نتایج حاصل از این پژوهش نشانگر این موضوع است که استقرار فرایندهای مدیریت دانش، بویژه دانش مرتبط با ایمنی)احتمالا در اثر تسهیل و بهبود مبحث یادگیری سازمانی) تاثیر مستقیمی در ارتقاء فرهنگ ایمنی در سازمان دارد و می توان از سیستم مدیریت دانش به عنوان عاملی در جهت ارتقاء فرهنگ ایمنی در سازمان در بلند مدت بهره جست. در این راستا طرح ریزی سیستم مدیریت دانش سازمان به صورت هدفمند و تاکید آن بر مدیریت دانش ایمنی می تواند به عنوان عاملی در جهت تشدید و تسریع ارتقاء فرهنگ ایمنی در سازمان بکارگرفته شود. از دیگر نتایج بدست آمده در این تحقیق ارتباط تنگاتنگ سیستم مدیریت دانش سازمان با موضوع یادگیری سازمانی است. که بر اساس این نتیجه فرایندهای مدیریت دانش تقدمی بر مفهوم مدیریت دانش در سازمان ندارند و نمی توان فرایندهای مدیریت دانش را به عنوان عامل سازنده ی سازه ی مدیریت دانش در سازمان در نظر گرفت بلکه مفهوم مدیریت دانش در سازمان وجود مستقلی است که تاثیر مستقیمی بر یادگیری سازمانی و مفهوم فرهنگ سازمانی دارد و حتی می توان این سیستم را از طریق اثرات تاثیر آن بر موضوع یادگیری سازمانی تعریف کرد و سنجید.