شناسایی و اولویت بندی شاخص های کلیدی عملکرد نظام مدیریت HSE در سازمان های صنعتی با رویکرد تصمیم گیری چند شاخصه فازی (FAHP & Taxonomy)

رتبه بندی یک نوع معیار صلاحیت گذاری بر اساس استانداردهای تعریف شده است و  برای تضمین کیفیت و کمیت پیمانکاران در ارایه ی خدمات و دفاع از حقوق ذینفعان و استفاده کنندگان می باشد. رویکرد ترکیبی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی و تاکسونومی به عنوان روش های تصمیم گیری چندمعیاره، به تصمیم گیرندگان کمک می کند تا مشکلات را سازماندهی و تحلیل، و گزینه ها را اولویت بندی کنند. در این تحقیق به شناسایی شاخص ها، انتخاب سنجه ها و وزن دهی شاخص ها و همچنین ارزیابی عملکرد نظام مدیریت HSE پرداخته شده است. در نهایت، 5 سازمان فعال در صنعت ساخت شناور با روش تاکسونومی رتبه بندی شده اند.

مطالعه حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش دانش آموختگان رشته های مرتبط با مقوله ایمنی، بهداشت و محیط زیست با سابقه کار در زمینه ارزیابی عملکرد می باشند. تعداد نمونه 8 نفر بوده که با توجه به نوع نمونه گیری یعنی غیراحتمالی، هدفمند و در دسترس، این تعداد با هدف مطالعه سازگار می باشد. استانداردهای ISO 14001:2015 و ISO 45001:2018 و نیز دروس دانشگاهی مهندسی ایمنی صنعتی، مهندسی بهداشت حرفه ای و مدیریت/مهندسی محیط زیست و همچنین استفاده از نظرات خبرگان مبنای شناسایی شاخص های مدیریتی و عملیاتی این نظام مدیریت می باشند. جهت کمی نمودن هر شاخص ، سنجه هایی تعیین می گردد. خبرگان پس از انتخاب سنجه ها، به آن ها وزن داده که با استفاده از رویکرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی به روش واکاوی توسعه ای و بکارگیری مقایسات زوجی، وزن شاخص ها و سنجه ها تعیین گردید. در نهایت، با استفاده از سنجه های منتخب به ارزیابی عملکرد این نظام مدیریت در 5 سازمان فعال در صنعت ساخت شناور با روش تاکسونومی پرداخته شد.

با بررسی ادبیات موضوع و دریافت نظرات خبرگان، 10 معیار کلی و 54 شاخص شناسایی گردید بطوری که تعداد شاخص ها و زیرشاخص های مدیریتی به ترتیب 7 و 28 مورد و تعداد شاخص ها و زیرشاخص های عملیاتی به ترتیب 3 و 26 مورد می باشد، با این حال با توجه به مقایسات زوجی انجام شده، مجموع وزن شاخص های مدیریتی معادل 5/40 درصد و مجموع وزن شاخص های عملیاتی معادل 5/59 درصد می باشد. با وجود تعداد بیشتر شاخص های مدیریتی، وزن و اهمیت شاخص های عملیاتی در ارزیابی عملکرد  HSEبیشتر است. 3 معیار عملیاتی بیشترین اوزان را به خود اختصاص داده و پس از آن معیارهای مدیریتی قرار می گیرند. همچنین از بین 54 شاخص شناسایی شده، 6 شاخص اول که دارای بیشترین وزن هستند همگی از نوع شاخص های عملیاتی و 6 شاخص آخر که دارای کمترین وزن می باشند از نوع شاخص های مدیریتی هستند. نتایج رویکرد پیشنهادی نشان داد سازمان اول در اولویت اول قرار گرفته است. رتبه بندی سازمان ها با احتساب اوزان شاخص ها و بدون احتساب آن ها محاسبه شد که نتیجه حکایت از تاثیر اوزان شاخص ها در رتبه بندی سازمان ها دارد. لحاظ این مهم در ارزیابی عملکرد سازمان ها بخصوص در حوزه نظام مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست پیشنهاد می گردد.

نتایج تحقیق انجام شده نشان داد می توان روش ترکیبی پیشنهادی شامل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی و تاکسونومی را با موفقیت به منظور ارزیابی عملکرد نظام مدیریت HSE به کار گرفت. به نظر می رسد ارزیابی عملکرد با استفاده از روش های تصمیم گیری به همراه مشارکت نیروهای انسانی می تواند منتج به اثربخشی بیشتر این نظام مدیریت شود.