رویکرد شرکت نفت به مسئله بهداشت و درمان در مناطق نفت خیز جنوباز اکتشاف تا انقلاب اسلامی

از دیرباز بسیاری از بیماری های واگیردار، از جمله طاعون، وبا، تیفوس، تیفویید و سل، کابوس ایرانیان بوده است؛ کابوسی که هر چند سال یک بار، جان بسیاری از مردان و زنان این سرزمین را می گرفت. مالاریا، بختک مردم جنوب بود. گرمای خوزستان، شرجی جنوب، آلودگی آب و نبود امکانات بهداشتی، مزید بر علت بود تا این بیماری ها در خوزستان تلفات بیشتری بگیرد. وقتی شرکت نفت انگلیس و ایران به استخدام کارگران پرداخت، شیوع هر بیماری، ضربه ای بر پیکر این صنعت نوپا بود. از همین رو، بهداشت و درمان در صنعت نفت، قدمتی به عمر اکتشاف نفت در ایران دارد و از همان ابتدا، بخشی از هزینه ها به پیشگیری و مبارزه با بیماری های واگیردار اختصاص یافت و یکی از نخستین اقدامات پیشگیرانه، ایجاد قرنطینه در بنادر برای ممانعت از ورود کارگران بیمار بود.
شرکت نفت برای مبارزه با شیوع بیماری ها، به اقداماتی از قبیل مایه کوبی عمومی، قرنطینه سازی، تخریب خانه های آلوده، از بین بردن موش ‎ها و سگ ها، بازرسی مواد غذایی و کشتارگاه ها، تخریب خانه های آلوده و سم پاشی با د.د.ت و حشره زدایی دست زد. علاوه بر این، برای پیشگیری نیز به اصلاحات شهری، ارتقای بهداشت محیط و رسیدگی به وضعیت بهداشتی درمانی شهرها پرداخت. از جمله اقدامات پیشگیرانه می توان به احداث فاضلاب، آب لوله کشی، جمع آوری و سوزاندن پس ماند خانه ها، ساخت حمام های عمومی و تمیز کردن جوی های شهری اشاره کرد.
اگرچه شرکت نفت از همان ابتدا، بهداشت و درمان را در اولویت خود قرار داد، اما به نظر می رسد اولویت شرکت بیشتر حفظ سلامت کارکنان انگلیسی شرکت بود تا توسعه بهداشت مناطق جنوب و این بیشتر به‎صورت یک لطف جلوه گر بود تا وظیفه. اما با گذر زمان و افزایش آگاهی عمومی و به خصوص پس از عقد قرارداد 1933، توسعه بهداشت مناطق نفت خیز به یکی از وظایف شرکت نفت تبدیل شد. مسئله اصلی در این مقاله بررسی رویکرد شرکت نفت به مسئله بهداشت و درمان عمومی در مناطق نفت خیز جنوب است و پرسش اینجاست که در فاصله اکتشاف نفت در سال 1285 تا ملی شدن صنعت نفت در سال 1329، آیا با افزایش نظارت حکومت مرکزی و بالا رفتن سطح آگاهی عمومی مردم، رویکرد شرکت در قبال مسئله بهداشت تغییر کرده است؟