الگوی ارزشیابی توانمندساز در مدیریت مشارکتی منابع طبیعی

تلاش های گسترده در صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست، تاکنون نتوانسته روند از دست رفتن این منابع ارزشمند را متوقف کند. در اینکه علت ناموفق بودن طرح های توسعه در این حوزه، بی توجهی به مردم و کنش گران مختلف مرتبط با منابع طبیعی است، تقریبا اتفاق نظر وجود دارد و شناخت راهبردها و الگوهای حفاظت و بهره برداری پایدار از آنها ضرورتی بنیادی و همچنان موضوع برجسته مجامع علمی توسعه روستایی و جوامع محلی است. دیر زمانی است که برای پاسخ گویی به این معضل جهانی، مدیریت مشارکتی و توانمندسازی بهره برداران و ذی نفعان مختلف و فراهم کردن شرایط درگیر شدن و حضور موثر و هدفمند مردم در افزایش کیفیت و اثربخشی برنامه های توسعه منابع طبیعی مورد تاکید است. توانمندسازی فرایندی است که افراد جامعه از نیازها و خواسته های خود آگاه شده، نوعی اعتماد به نفس و خوداتکایی را برای برطرف کردن آن نیازها به دست می آورند و از توانایی لازم برای تحقق هدف های خود برخوردار می شوند. این پژوهش به روش مرور هدفمند و تحلیلی، با ارایه سیر تحول در نسل های مختلف ارزشیابی، رابطه متقابل توانمندسازی و مشارکت مردم را توضیح داده است. سپس به عنوان موضوع اصلی پژوهش مفهوم و فلسفه، اصول و سطوح مدل ارزشیابی توانمندساز را تبیین نموده است. طبق نتایج، در مدل ارزشیابی توانمندساز برنامه های توسعه منابع طبیعی، قضاوت و ارزشگذاری فردی در خصوص نحوه اجرا و اثرات اقتصادی، اجتماعی پروژه، جای خود را به مدل گفت وگو، تعامل و هم اندیشی همه گروه های ذی نفع و مخاطب شامل طراحان و مجریان، ارزشیاب ها و جامعه هدف و میزبان می دهد. در این مدل مدیران و ارزشیابان برنامه ها، نه در نقش تصمیم گیر، بلکه در نقش تسهیل گر و توانمندساز عمل می کنند. بنابراین اجرای مدل ارزشیابی توانمندساز در برنامه های مدیریت منابع طبیعی به کاهش تضاد منافع، همگرایی منابع انسانی و افزایش انگیزه و علاقه کنشگران به راهبردهای پایداری منابع کمک می کند. همچنین مسیر پیشبرد برنامه ها را بر اساس خواست و نیاز مخاطبان تنظیم می نماید. با این حال مدل ارزشیابی توانمندساز دچار کاستی هایی نیز می باشد که بطور مختصر بدان اشاره شده است.