مطالعه تطبیقی توسل به زور ابتدایی علیه شورشیان در عملکرد امام علی (ع) و نظام حقوق بین الملل

توسل به زور در دو حوزه خارجی و داخلی قابل طرح است. قاعده ممنوعیت توسل به زور علیه دولت خارجی در حقوق بین الملل معاصر به خوبی تثبیت شده است و دولت ها حق ندارند جز در خصوص دفاع مشروع و یا مجوز شورای امنیت، علیه دولت دیگر به زور متوسل شوند. بنابراین توسل به زور ابتدایی (در برابر توسل به زور در مقام دفاع مشروع) اگر بدون مجوز شورای امنیت صورت پذیرد، اقدامی متخلفانه و خلاف مقررات حقوق بین الملل می باشد. در عرصه داخلی، توسل به زور حکومت ولو ابتدایی علیه شورشیان و مخالفان مسلح در نظام حقوق بین الملل موضوعه فعلی، امری پذیرفته شده است و منعی در این ارتباط در منشور ملل متحد وجود ندارد. در رویه دولتها نیز توسل به زور علیه مخالفان مدنی نیز به کرات مشاهده شده است. عملکرد امام علی(ع) ازجمله در جنگ های جمل، صفین و نهروان نشان از آن دارد که امام جز در مواردی که شورشیان عملا وارد جنگ نشده بودند، از توسل به زور علیه آنان اجتناب کرده است. به عبارت دیگر، رویه امام علی(ع) نشان از تحمل و تسامح بیشتر آن حضرت نسبت به مخالفان داخلی در مقام مقایسه با عملکرد فعلی دولت ها و مقررات فعلی حقوق بین الملل موضوعه دارد.