تبیین ریخت شناسانه ویژگی سهل ممتنع در حکایت های گلستان سعدی

نقدهای کلاسیک، ویژگی سبکی سهل ممتنع را در حکایت های سعدی از رهگذر تحلیل های بلاغی توجیه می کردند؛ اما با رویکردهای نوین نقد ادبی نیز می توان تبیین های دیگری از آن ارایه داد. در مقاله حاضر، با استفاده از روش ریخت شناسی پراپ، توصیف بلاغی سبکی سهل ممتنع را از نظرگاه ساخت گرایانه، تحلیل و تبیین کرده ایم. نتیجه تحلیل داده ها نشان می دهد حکایت ها اغلب بیش از دو یا سه شخصیت ندارند و از ساختاری بسیار ساده برخوردارند؛ اما وجود یک پیرنگ معنادار در ساختار متن کلی گلستان، این داستان های مجزا را به صورت اجزای یک ساخت کلان معنادار می سازد. کوتاهی اغلب این حکایت ها از تداوم خویشکاری ها و کنش ها می کاهد و غیاب خویشکاری های چالشی و ناظر به حل مسیله، ساختار حکایت ها را ساده کرده است. افزون بر این، تناسب بسامد شخصیت ها، خویشکاری ها و صحنه های آغازین، در فراسوی حکایت های منفرد، انسجام سراسری را در ساحت کلی متن گلستان به نحو پیچیده و غیرمستقیم فراهم آورده است. این گونه سعدی توانسته است سویه ای دیگر و عمیق تر از بلاغت به معنای هنر چگونه گفتن را به نمایش بگذارد. از تلفیق وجه صوری و ساده حکایت ها با ساختار تنیده و معنادار متن کلان، جلوه ریخت شناسانه و ساختاری وصف سهل ممتنع در متن گلستان آشکار می شود.