اثرات کوتاه مدت استفاده از کودهای زیستی بر برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک

کودهای زیستی با تاثیر گذاری بر تخلخل خاک و پایداری خاکدانه ها، می توانند بر ساختمان خاک تاثیر بگذارند. در واقع فعالیت ریزجانداران خاک علاوه بر تاثیر بر ریشه گیاهان، اثرات قابل توجهی بر ترکیبات آلی و در اغلب موارد ساختمان خاک دارند. بنابراین هدف این تحقیق بررسی تاثیر کودهای زیستی شامل قارچ مایکوریزا (Glomus mosseae) و باکتری ریزوبیوم (Mesorhizobium caesar) به صورت جداگانه و با هم بر برخی ویژگی های فیزیکی (جرم مخصوص ظاهری و تخلخل خاک) و شیمیایی خاک (واکنش خاک، هدایت الکتریکی و ظرفیت تبادل کاتیونی) در دو شرایط گلخانه ای و مزرعه ای بود که تاکنون کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. چرا که کاربرد کودهای زیستی در خاک می تواند یکی از شیوه های مناسب برای حفظ و بهبود کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک باشد.

به منظور بررسی تاثیر همزیستی قارچ مایکوریزا و باکتری ریزوبیوم بر برخی خواص شیمیایی و فیزیکی خاک، آزمایشی در دو شرایط مزرعه و گلخانه، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در شرایط مزرعه تیمارهای آزمایشی شامل قارچ مایکوریزا گونه گلوموس موسه آ، باکتری ریزوبیوم گونه مزوریزوبیوم، مایکوریزا× باکتری ریزوبیوم و شاهد (بدون مایه زنی) بودند. در شرایط گلخانه تیمار ماده زمینه سترون شده قارچ مایکوریزا و تیمار بدون گیاه (بدون مایه زنی) نیز تیمار های آزمایشی بودند. گیاه مورد کشت در این آزمایش نخود بود. در پایان فصل رشد نمونه های دستخورده و دستنخورده از عمقهای متفاوت برداشت و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی مذکور در فوق اندازهگیری شد.

در شرایط مزرعه و گلخانه تیمارهای شامل مایکوریزا باعث کاهش واکنش خاک شدند. تیمارهای مختلف تاثیر معنی داری بر گنجایش تبادل کاتیونی در دو شرایط گلخانه و مزرعه نداشتند. احتمالا بدلیل اینکه گنجایش تبادل کاتیونی در ارتباط با سطح ویژه خاک است. در شرایط گلخانه کمترین جرم مخصوص ظاهری در عمق 0-5 سانتی متر (در سطح 5 درصد) در گلدان های شامل تیمار مایکوریزا× باکتری ریزوبیوم (g cm-330/1) و مایکوریزا (g cm-336/1) و بیشترین جرم مخصوص ظاهری در تیمار شاهد بدون گیاه و بدون مایه زنی (g cm-349/1) مشاهده شد. همچنین تیمارهای شامل کود زیستی باعث افزایش معنی دار تخلخل خاک نسبت به شاهد بدون گیاه شدند. به گونه ای که در عمق اول (0-5 سانتی متر) تیمار مایکوریزا× باکتری ریزوبیوم (cm3cm-350/0) در عمق 5-10 سانتی متر تیمار مایکوریزا (cm3cm-349/0) و در عمق سوم (10-15 سانتی متر) هر سه تیمار کود زیستی بیشترین مقدار تخلخل را داشتند. شرایط مرزعه باعث کاهش اثر تیمارها بر ویژگی های فیزیکی خاک گردید، که احتمالا می تواند به علت تاثیر کمتر تیمارهای اعمال شده به علت وسعت زیاد منطقه و از طرفی شرایط محیطی کنترل نشده باشد.

با توجه به اینکه تیمارهای مختلف کود زیستی تاثیر متفاوتی بر عمق ریشه زنی گیاهان و عملکرد گیاه دارند، تاثیر تیمارهای مختلف در این پژوهش در اعماق مختلف بر بهبود ساختمان خاک متفاوت بود. به طور کلی تیمارهای شامل کود زیستی با تاثیرگذاری بر عملکرد گیاه و ریشه گیاه باعث بهبود پارامترهای فیزیکی و ساختمان خاک شدند.