بررسی تطبیقی چهره منصور حلاج در تذکره الاولیاء و کشف‏المحجوب از منظر عرفانی

حسین بین منصور حلاج - عارف دلسوخته قرن سوم هجری- در ادبیات تصوف جایگاه والایی دارد. در بیشتر رساله‏ها و کتاب‏های عرفانی، سخنان، حالات و آرای وی ذکر شده و عمدتا به دلیل بیان سطح ‏گونه ‏اش- اناالحق- مورد انتقاد قرار گرفته است. هجویری در کشف‏ المحجوب و عطار نیشابوری در تذکره ‏الاولیا فصلی از کتاب‏هایشان را به ذکر او اختصاص داده‏اند. این مقاله سعی دارد با شیوه توصیفی- تحلیلی و با نگرش تطبیقی چهره حلاج را در این دو کتاب بررسی کند. پژوهش حاضر به این نتیجه دست یافته است که هجویری با توجه به اعتقاد به صحو چهره ‏ای از حلاج ترسیم می‏کند که با تایید کلی همراه نیست. او تنها دین دار بودن و کرامات حلاج را تایید می‏کند و می‏پذیرد که او حلولی نبوده و سخنانش قابل تاویل است. در مقابل، عطار به دلیل تمایل قوی‏ خود به تصوف و عرفان، چهره مقدسی از وی ترسیم می‏کند و تلویحا تنها ایراد وی را فاش کردن اسرار الهی می‏داند.