بررسی اثر تراکم بوته بر مراحل فنولوژیک، مرفولوژیکی وعملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف کلزا

افزایش جمعیت دنیا و بهبود استانداردهای زندگی یکی از موجبات افزایش تولید گیاه روغنی برای مصارف خوراکی می باشد. در این میان کلزا به علت دارا بودن صفات مثبت زراعی نظیر مقاومت به سرما و کم آبی، تحمل شوری و عملکرد بیشتر در واحد سطح نسبت به سایر دانه های روغنی مورد کشت در کشور برتری دارد. ازعوامل موثربر عملکردگیاهان،استفاده ازارقام مناسب و سازگاربا شرایط اقلیمی هرمنطقه درتراکم مناسب کاشت است؛به نحوی که حداقل رقابت تخریبی بین بوته ها وجود داشته باشد. باتوجه به اینکه هرگیاه یابه بیان بهتر هر رقم واکنش خاصی به عوامل محیطی نشان می دهدوهمچنین باعنایت به ظرفیت بالای گیاه کلزا جهت افزایش عملکرد در نتیجه تغییرعوامل محیطی،این پژوهش باهدف تعیین مناسب ترین تراکم بوته و رقم جهت بهبود عملکرد و اجزای عملکردکلزا انجام شد.

به منظور بررسی تاثیر تراکم های متفاوت برعملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف کلزا،آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سال 97-1396 در مزرعه ی تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی قراخیل واقع در شهرستان قایمشهر اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل:پنج فاصله روی ردیف 3، 5/3، 5/4، 6 و 5/9 سانتی متر به ترتیب با تراکم های 33/133، 28/114، 88/88، 66/66 و 10/42 بوته در مترمربع و همچنین چهار رقم کلزا شامل:هایولا 401، آگامکس، هایولا 4815 و تراپر که در سه تکرار اجرا شد. کاشت به صورت خطی و با دست انجام گرفت. هر کرت آزمایشی دارای 4 خط کاشت به طول 3 متر و فاصله بین کرت ها 5/0 متر و بین بلوک 2 متر در نظر گرفته شد. عملیات آماده سازی زمین زراعی برای تهیه بستر بذر که شامل شخم، دیسک و ماله کشی می باشد،در ماه مهر انجام شد و کاشت بذور در 16 آبان ماه بعد از انجام کوددهی پایه صورت گرفت. در مرحله رسیدگی با در نظر گرفتن اثر حاشیه 3 بوته از هر کرت بطور تصادفی انتخاب و صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته و وزن هزار دانه اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری  SAS انجام شده و برای رسم نمودارها از نرم افزارExcel استفاده گردید. مقایسه میانگین ها نیز از طریق آزمون LSDدر سطح 5 درصد انجام گرفت.

نتایج بررسی های انجام شده نشان داد که بیشترین عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه به ترتیب با میانگین 11150 و 2942 کیلوگرم در هکتار مربوط به رقم هایولا 401 با تراکم 88/88 بوته در متر مربع بوده است. اثر اصلی تراکم و رقم بر شاخص برداشت، وزن هزار دانه، تعداد غلاف کل، تعداد دانه در غلاف و تعداد شاخه فرعی معنی دار بود. به گونه ای که تراکم 88/88 بوته در متر مربع بیشتریندانه در غلاف (58/21)، وزن هزار دانه (24/4 گرم) و شاخص برداشت (16/59 درصد) را به خود اختصاص داد. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین تعداد شاخه فرعی و غلاف در بوته مربوط به تراکم با تراکم 66/66 بوته در متر مربع بوده است. در تمامی صفات مورد بررسی در این پژوهش به جز تعداد شاخه فرعی، رقم هایولا 401 عملکرد بهتری را نسبت به سایر ارقام از خود نشان داد.

نتایج نشان دادکه تفاوت معنی داریبینتراکم های کاشت وارقام مختلف، درمورد همه صفات اندازه گیری شده وجوددارد. نتایج این پژوهش نشان دادکه رقم هایولا  401 با تراکم 88/88 بوته در متر مربع بهترین نتیجه را ازنظرعملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه داشت. لذا با توجه به نتایج حاصله، رقم هایولا 401 و تراکم 88/88 بوته در متر مربع برای دستیابی به عملکرد بالا در کلزا قابل توصیه می باشد.