بررسی پیش بینانه خطا های راننده با استفاده از تکنیک الگوی خطای انسانی HET

در کشور ما بر اثر حوادث رانندگی سالانه 16 هزار نفر جان خود را از دست می دهند و 335 هزار نفر مجروح می شوند. پژوهش هایی که به تازگی انجام گرفته، نشان داده است که خطای انسانی تا 94 درصد علت بروز تمام حوادث جاده ای را در بر می گیرد، از این رو  توجه به عامل انسانی با تمرکز بر ایجاد تغییرات رفتاری در راننده سبب بهبود وضعیت حوادث ترافیکی می گردد. روش های شناسایی خطای انسانی اغلب در وظایف با ریسک بالا مانند صنایع هوایی مورد استفاده قرار گرفته اند. با این وجود در حال حاضر مطالعات نسبتا کمی در مورد شناسایی و کنترل نوع خطاهایی که راننده مرتکب آنها می شود صورت گرفته است، از این رو با استفاده از روش های شناسایی خطای انسانی می توان در نظر داشت که با دسته بندی خطاهای انسانی و تعیین سطوح بحرانیت، نسبت به برنامه ریزی مناسب جهت تعیین اولویت های کاهش احتمال وقوع و شدت خطاها اقدام نمود. هدف از این پژوهش، بررسی پیش بینانه خطا های راننده با استفاده از تکنیک الگوی خطای انسانی (HET) هنگام رانندگی می باشد.

این مطالعه موردپژوهی، جهت شناسایی و ارزیابی پیش بینانه خطاهای انسانی راننده خودروی سواری در یک سناریو رانندگی معین انجام گردید. با مشاهده مستقیم فرآیندها و مصاحبه، وظایف شناسایی و با روش تجزیه و تحلیل وظایف سلسله مراتب شغلی آنالیز شدند. پس از تعیین تقدم و تاخر انجام وظایف خطاهای انسانی ممکن در هر یک از مراحل کاری با استفاده از کاربرگ های تکنیک الگوی خطای انسانی در قالب 12 نوع خطا که به عنوان خطاهای با تظاهر بیرونی مطرح هستند، مورد دسته بندی قرار گرفتند. به دنبال این مرحله، توصیفی از خطاها شامل تعیین نوع خطا و پیامدهای ناشی از آن و قضاوت در خصوص سطوح بحرانیت و پذیرش ریسک با اجماع نظر محققان صورت پذیرفت.

از مجموع 101 خطا که توسط این روش شناسایی گردید، 16 درصد به عنوان خطای نپذیرفتنی می باشد. همچنین از میان انواع خطاهای شناسایی شده، خطاهای: اجرای وظیفه به شکل ناکامل، دیر اجرا شدن وظیفه و نقص در اجرا به ترتیب 74/25، 78/21 و 86/13 بالاترین درصد را به خود اختصاص دادند. با انجام آنالیز سلسه مراتبی شغلی، 3 وظیفه و 9 زیر وظیفه برای رانندگی تعیین گردید، 48 درصد خطاها در وظیفه طی مسیر و به ترتیب 33 و 19 درصد خطاها در وظایف به حرکت درآوردن و پارک کردن خودرو شناسایی شدند.

نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که تکنیک الگوی خطای انسانی قابلیت لازم برای شناسایی و طبقه بندی خطاهای رانندگی را دارد. در توجه به نتایج این تحقیق و تحقیقات مشابه پیشین چنین به نظر می رسد که این تکنیک علاوه بر کاربرد در صنایع هوایی، در رانندگی نیز که به عنوان یک سیستم پیچیده مطرح است، می‍تواند به عنوان یک روش آینده نگر و پیش بینانه در شناسایی و تعیین بحرانیت خطاهای رانندگی به عنوان یک روش مفید به کار گرفته شود. همچنین با استفاده از نتایج این مطالعه می توان برای کاهش حوادث ناشی از خطاهای انسانی در رانندگی، استراتژی های مناسب را پی ریزی کرد.