نشانه شناسی گفتمانی ادبیات پایداری در غزلیات حافظ

کوشش‏های گفتمانی حافظ برای بازنمایی گفتمان استعلایی عصر، و پایداری در مقابل نظام معنایی و کنشگران آن، با هدف غیرت‏ سازی و مشروعیت ‏زدایی، ذیل الگوی گفتمان پایداری، قابل تبیین است. این مقاله می‏ کوشد تا با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی به بررسی گفتمانی ادبیات پایداری در غزلیات حافظ، بر مبنای نظریه گفتمان لاکلایو و موف و الگوی نشانه‏ شناسی گفتمانی سلطانی، بپردازد. در این شیوه، دیوان غزلیات حافظ از منظر متن، بینامتنیت و بافت مورد بررسی قرار گرفته است. مسئله مقاله این است که نظام ‏های گفتمانی بازنمایی شده در متن کدامند و چه نسبتی با گفتمان پایداری دارند. بر اساس این روش، روشن شد که چهار خرده‏ گفتمان: حاکمیتی، پایداری، عرفان و تصوف در متن حضور دارند و عمده نزاع معنایی متن، حاصل تقابل خرده گفتمان پایداری با گفتمان هژمونیک حاکمیت وقت و گفتمان تصوف رسمی است. با توجه به قراین متنی، خرده ‏گفتمان پایداری در تعامل با خرده ‏گفتمان عرفان است. خرده‏ گفتمان تصوف نیز در این دوره، همسو با حاکمیت وقت، در عرصه‏ های مذهبی، سیاسی و اجتماعی حضوری فعال دارد. بازنمایی ویژگی‏ های هویتی طبقات سیاسی- اجتماعی مرتبط با گفتمان حاکم، با هدف تاثیرگذاری بر ذهن سوژه‏، از کوشش‏ های گفتمانی صاحب اثر است که در مجموع منجر به تبیین چهره قدرت و هویت گفتمانی آن شده است.