تحلیل نظام روایی کنشی و تنشی در حکایتی از بوستان سعدی با رویکرد نشانه معناشناختی

سعدی در طرح کتاب بوستان برای بیان اندیشه های خود از حکایت پردازی استفاده کرده است؛ از این رو این کتاب در میان آثار او، از منظر داستان نویسی در جایگاه ویژه ای قرار دارد. در این اثر، حکایاتی با ساختار و محتوایی نظام مند و پویا وجود دارد که با نظریه های ساختارگرایی و حتی پساساختارگرایی روایی معاصر قابل انطباق هستند. یکی از آن ها حکایت «در تدبیر و تاخیر در سیاست» از باب اول است. این حکایت از منظر شخصیت ها، کنشگرها، کنش ها، خویشکاری ها، ارزش ها، تنش ها، انگیزش ها و حرکت ها حایز اهمیت است. این ویژگی ها ساختار حکایت را در ارتباط با گفتمان های کنشی و تنشی قرار می دهد که از دیدگاه نشانه معناشناختی قابل تبیین است. در نشانه معناشناسی، تعامل میان حوزه بیان و محتوا، بازی آزاد میان دال و مدلول و تعامل میان راوی و مخاطب از طریق واسطه هایی همچون گفتمان های عاطفی، زیبایی شناختی و ادراکی حسی مورد بررسی قرار می گیرد. در پژوهش حاضر، به شیوه توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین و بازشناسی روایت حکایت مذکور، نظام کنشی و تنشی این حکایت با رویکرد نشانه معناشناختی بررسی می شود تا به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه از درون نظام صرف تقابلی، نظامی تنشی و درهم تنیده زاییده می شود که بر روابطی طیفی و درجه ای مبتنی است و ویژگی پدیداری و هستی شناختی دارد. درواقع هدف اصلی مقاله حاضر تبیین چگونگی شکل گیری نظامی تنشی و ارزشی در درون نظام تقابلی و کنشی و در سایه فرایندهای ادراکی حسی، عاطفی، تعاملی و هستی شناختی برپایه حکایت مزبور است.