شباهت ها و تفاوت های مکتب عقلانیت انتقادی پوپری و رئالیسم انتقادی باسکار در مفهوم علیت

دو مکتب ریالیسم انتقادی و عقلانیت انتقادی به راهبری روی باسکار و کارل پوپر از تاثیرگذارترین مکاتب فلسفی و فکری در قرن بیستم و تاکنون بوده اند. علیت در تبیین و توضیح حوادث و رویدادهای طبیعی و اجتماعی نقش دارد. از دیدگاه مکتب ریالیسم انتقادی، علیت ناظر به رابطه بین حوادث انضمامی- یعنی علت و نتیجه- نیست، بلکه به «نیروهای علی» یا «قابلیت های موضوعات و یا روابط»، یا به شکل کلی تر به شیوه های عمل یا «ساز و کارهای» آنها مربوط می شود. در مکتب عقلانیت انتقادی، خوانش گرایشی از علیت وجود دارد و هرگونه تعین گرایی رد می شود. از این منظر ما در جهانی از گرایش ها زندگی می کنیم که مسیر آینده از روی گذشته قابل ردیابی نیست و آینده گشوده و باز است و همچنین علیت یک جانبه، علیت خطی دکارتی و نیز علیت نیوتنی رنگ می بازد. مقاله حاضر به بررسی و واکاری علیت از منظر این دو مکتب و موارد مشترک و متفاوت این دو می پردازد.