تاب ‏آوری محیطی در برابر مخاطرات سیلاب فروردین 1398 در شهر شیراز با رویکرد منظر، تئوری سیستم ‏ها و مدل DPSIR

منظر از مفاهیم چالش ‏برانگیزی است که در دیسیپلین ‏ها و در میان متخصصان مختلف به گونه‏ های متفاوتی تعبیر شده است. این تفاوت‏ها دامنه وسیعی از معانی عینیت‏ گرا تا ذهنیت ‏گرا یا ترکیبی از این ‏دو را در خود دارد. این مقاله با پذیرفتن تعریف منظر به عنوان پدیده‏ای مرکب از عینیت و ذهنیت که مدعی نگاه کل‏نگر و سیستمی است، به ارزیابی تاب‏ آوری منظر شیراز می‏پردازد. بسیاری از رویکردها مانند علم سیستم ‏های پیچیده، دینامیک و آشوب ناک و تاثیرگذاری پدیده‏ هایی که اصطلاحا قوی سیاه نامیده می‏شوند، قایل به دشواری یا عدم قطعیت در مدل‏سازی‏ های موجودند. سیستم منظر در این پژوهش با همه اجزا و پیچیدگی‏ هایش براساس تیوری سیستم، به عنوان جعبه سیاه در نظر گرفته شد. شهر شیراز برای مورد‏پژوهی با استناد به شواهدی که از سیل فروردین 98 شیراز به‏ دست آمد و با استفاده از ترکیب روش AIDA و مدل DPSIR، فرایندهایی در سیستم منظر شناسایی و نسبت تاب‏ آوری با سیستم منظر و محیط تبیین شد. در نهایت براساس مشاهدات و مستندنگاری ‏ها، 50 مصاحبه عمیق با مردم و تحلیل محتوای سه سخنرانی و چهار پنل تخصصی، وضعیت تاب ‏آوری شیراز در برابر سیل تحلیل شد. یافته‏ های این پژوهش نشان می‏دهد که در کل، با رویکرد کل‏نگر و سیستمی منظر، شهر شیراز در برابر سیل مهیب فروردین 1398 تاب‏ آور بوده است. سیل، خسارات جانی و مالی زیادی در پی داشت، اما به ‏تحولات فرهنگی و رفتارهای اجتماعی که در روز رخداد سیل در شیراز اتفاق افتاد، سبب همبستگی و حس تعلق بیشتر مردم به شیراز شد. علاوه بر آن فعالیت‏های اجتماعی در کنار دیگر سازمان‏ها و نهادها به بازگشت سریع‏تر سیستم ‏های اجتماعی و کالبدی آسیب‏ دیده به حالت اول و شرایط پیش از وقوع سیل منجر شد. مشکلات اقتصادی مردم سیل‎‏زده علاوه بر حمایت سازمانی و نهادی و دولتی با مشارکت خیرین مرتفع شد. در واقع مزیت تاب‏ آوری شیراز، همبستگی اجتماعی و فرهنگی مردم شیراز بود. به زبان دیگر، تاب‏آوری شیراز در برابر سیل فروردین 1398، به لحاظ فیزیکی از نوعی بازگشت به حالت اولیه و به لحاظ اجتماعی، از نوع حرکت به جلو است.