بررسی مفهومی نقشمایه های انسانی سفالینه های قلم سیاه سده های میانی (6-7ه.ق)؛ با تکیه بر مجموعه ی موزه های بنیاد مستضعفان

با ابداع سفال، نقوش خطی و انتزاعی برای بیان مفاهیم و اندیشه ها و نمایش محیط زندگی، آرزوهای ذهنی و حس زیبایی شناختی بازتاب یافت. سفالینه های اسلامی سده های سوم و چهارم هجری با نقشمایه پیکره ای و هیاکل انسانی در تم سوارکار و خنیاگر با اجرای نامتناسب و کاریکاتور وار از ساسانیان تاثیر گرفته است. سده های ششم و هفتم هجری با پیشرفت های فنی صنعت سفالگری، امکان نقش اندازی گسترده و نقشمایه های روایی و تمثیلی با مفاهیم مذهبی، آیینی، حماسی و تغزلی فراهم آمد. نگاره هایی با بیان شفاف از جلوه های زمینی زندگی و صحنه های روزمره، شکار، مجالس ضیافت، رقص و موسیقی و زندگی درباری ترسیم شده است. شیوه نقاشی زیر لعاب قلم سیاه از جمله ابداعات این بازه زمانی، شمایی از تصویر پردازی ایران در دوره بازسازی (سلجوقیان) است. شیوه ای که نگاره های آن به رنگ مشکی بر زمینه آبی فیروزه ای انجام گرفته است. پژوهش به شیوه توصیف و تحلیل به دنبال شناخت مفاهیم نگاره های انسانی منقوش بر سفالینه های گونه قلم سیاه با دو روش میدانی و مطالعه عینی و ملموس و کتابخانه ای و استادی است. مجموعه ای متشکل از هشت ظرف سفالی به اشکالی چون بشقاب، کاسه، کوزه، تنگ، گلدان و پارچ بررسی شده است. برآیند پژوهش نشان می دهد، نقش انسانی نشسته میان گل و گیاه به نشانه نیروی زندگی بخش، مرد و زن در حال گفتگو و محاط در دوایر به نشانه تقدس، صحنه های سوار کار متاثر از الگوی کهن و اشاره به قهرمانی و قدرتمندی و بیانگرخوی سلطه جویی سلجوقیان و ایلخانان، رقاصان در حال هنر نمایی به معنای تفرج و جشن مقدس و رامشگران در حال نوازش موسیقی موجد سرور و لذت ترسیم شده است.