کاهش تراز آب دریاچه ارومیه و تاثیر آن بر وضعیت مناطق روستایی (مطالعه موردی: دهستان دول، شهرستان ارومیه)

مهمترین مخاطره طبیعی که در سال های اخیر در ایران درحال رخ دادن است، کاهش سطح آب دریاچه ارومیه می باشد که هزینه ی زیادی را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی متوجه ساکنان روستایی پیرامون خود کرده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی پیامدهای خشک شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی دهستان دول شهرستان ارومیه صورت گرفت.

این پژوهش از نوع مطالعات کاربردی بوده و روش آن از نوع توصیفی – پیمایشی می باشد و به منظور دستیابی به این هدف از روش علی - مقایسه ای استفاده گردید. جامعه آماری آن را سرپرستان خانوارهای دهستان دول شهرستان ارومیه در استان آذربایجان غربی تشکیل می دهند (2130نفر) که در قسمت جنوب غربی دریاچه ارومیه قرار گرفته است. حجم نمونه از طریق جدول مورگان به تعداد 152 نفر برآورد و از طریق روش انتساب متناسب بین روستاهای دهستان تقسیم گردید و در انتها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، پاسخگویان انتخاب گردیدند. ابزار تحقیق پرسشنامه ای بود که روایی آن بر اساس تحقیق های پیشین و نظرهای اساتید و کارشناسان تایید و برای تعیین میزان پایایی از ضریب آلفای کرونباخ1استفاده گردید که برای هریک از سنجه های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی به صورت مجزا محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار SPSS صورت گرفت که افزون بر آمار توصیفی، از آمار استنباطی نظیر آزمون های مقایسه ای استفاده گردید.

نتایج پژوهش نشان داد خشک شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی روستاهای مورد مطالعه تاثیر گذاشته است. به طوریکه افزایش هزینه تامین آب کشاورزی و کاهش اشتغال در بخش کشاورزی در حوزه اقتصادی، افزایش یاس و ناامیدی نسبت به آینده و کاهش تمایل به فعالیت فرزندان در محیط روستایی و شغل کشاورزی در حوزه اجتماعی و افزایش بیماری های گیاهی و کاهش میزان سطح آب چاه ها در حوزه محیط زیستی بیشترین تغییرات را نسبت به دوره قبل داشته اند. همچنین نتایج آماری نشان داد، مناطق بر حسب دوری و نزدیکی به سواحل دریاچه، پیامدهای متفاوتی را تجربه نموده اند، به طوریکه با دور شدن از ساحل های دریاچه، پیامدهای خشک شدن دریاچه کمتر می شود و برعکس.

باید توجه داشت که کلیت حفظ محیط در قالب جلوگیری از بروز سانحه های طبیعی و غیرطبیعی از جمله اموری است که ارتباط مستقیم با امنیت انسان های زنده دارد. بنابراین، شناسایی عامل های کلیدی و پیامدهای آن جهت انتخاب راهکارهای مناسب برای مقابله درست با آن مستلزم تلاش همگانی است که با بحث و بررسی فراوان و مدیریت صحیح این امر میسر می شود تا میزان آمار تخریبی آن کاهش یابد. همچنین می توان با حمایت سازمان های دولتی بویژه وزارت جهاد کشاورزی و سازمان های متبوعه با آزمایش خاک زمین های روستاهای حاشیه دریاچه ارومیه و سپس آشنا کردن روستاییان با کشت محصول های با نیاز آبی کم و نهادها و بذرهای مقاوم در برابر شوری خاک و اختصاص بودجه های عمرانی، خدماتی، اجرای پروژه های مختلف و ایجاد اشتغال برای روستاییان در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی، صنایع دستی، غذاهای محلی، فعالیت های گردشگری و فعالیت هایی که نیاز به آب کم دارند و جذب نیروی کار آزاد شده از مشاغل جانبی دریاچه ارومیه در این بخش فراهم گردد تا وضعیت اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی روستاییان حاشیه دریاچه ارومیه بهبود یابد.