اثرات تیمارهای ضد غبار بر ویژگی های شیمیایی خاک مجاور جاده های جنگلی

گرد و غبار پدیده ای است که در نتیجه تردد وسایل نقلیه از سطح خشک جاده های غیرآسفالته ایجاد می شود. ذرات گرد و غبار می تواند اثرات مخربی روی رشد گیاهان، کیفیت آب و دوام جاده ها داشته باشد. هدف این مطالعه، بررسی کارایی برخی تیمارهای ضدفبار سازگار با محیط زیست شامل تیمارهای ملاس نیشکر، پلی اکریل آمید و بنتونیت در غلظت های مختلف به منظور کنترل گرد و غبار جاده ها در بازه های زمانی 3، 9، 27 و 81 روزه بود.

پیاده سازی تیمارها توسط سامانه پاشش محلول های ضدغبار متشکل از 8 نازل با نرخ پاشش 5/2-2 لیتر در مترمربع در سه منطقه از جنگل های استان گلستان شامل جنگل های لوه، کوهمیان و شصت کلا به اجرا درآمد. برای جمع آوری نمونه های گرد و غبار، دستگاه مکنده غبار مورد استفاده قرار گرفت. نمونه برداری گرد و غبار همزمان با عبور وسیله نقلیه با سرعت یکنواخت 40 کیلومتر در ساعت انجام شد. همچنین تعدادی نمونه خاک از حاشیه جاده جهت اندازه گیری تغییرات میزان سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و اسیدیته خاک در نتیجه آبشویی مواد ضدغبار جمع آوری گردید.

نتایج نشان داد که مقدار گرد و غبار جاده های جنگلی با افزایش غلظت تیمارهای ضدغبار کاهش و با گذر زمان افزایش یافت. در جاده های جنگلی لوه مناسب ترین تیمارها برای کنترل گرد و غبار، تیمار پلی اکریل آمید با غلظت 6 درصد و تیمار ملاس نیشکر با غلظت 20 درصد بود، ولی تیمار بنتونیت به دلیل درصد بالای ریزدانه در مصالح روسازی، کارایی نداشت. در جاده های جنگلی کوهمیان تیمارهای پلی اکریل آمید با غلظت 4 درصد و ملاس با غلظت 20 درصد و در جاده های جنگلی شصت کلا تیمار پلی اکریل آمید 2 درصد مناسب ترین تیمارها بودند. بنتونیت سبب افزایش مقدار منیزیم و pH خاک حاشیه جاده شد. ملاس سبب افزایش مقدار پتاسیم خاک و همچنین کاهش pH شد. در سایر موارد اثر معنی داری از سوی تیمارها بر غلظت عناصر خاک حاشیه جاده مشاهده نشد.

بر اساس یافته ها، ملاس نیشکر در مناطقی که درصد ریزدانه مصالح رویه زیاد است، توانست موثرتر عمل کند. اما در جاده هایی که درصد ریزدانه پایین است، پلی اکریل آمید تیمار موثر و مقرون به صرفه تری نسبت به ملاس و بنتونیت می باشد. این افزودنی ها به دلیل کم بودن مقدار آنها، تاثیری بر ترکیبات شیمیایی خاک حاشیه جاده ها نداشتند.بر اساس یافته ها، ملاس نیشکر در مناطقی که درصد ریزدانه مصالح رویه زیاد است، توانست موثرتر عمل کند. اما در جاده هایی که درصد ریزدانه پایین است، پلی اکریل آمید تیمار موثر و مقرون به صرفه تری نسبت به ملاس و بنتونیت می باشد. این افزودنی ها به دلیل کم بودن مقدار آنها، تاثیری بر ترکیبات شیمیایی خاک حاشیه جاده ها نداشتند.