دعوت اسماعیلی و ریشه های تاریخی باطنی گری اسماعیلیه

باطنی گری یکی از معرف های شاخص اسماعیلیه در بین فرق و مذاهب اسلامی است. با توجه به اینکه مذهب اسماعیلی، باورها و اعتقاداتش در دوره تاریخی مشخصی شکل گرفت و طی ادوار بعدی تکامل پیدا کرد، با بررسی دوره شکل گیری و تکامل اولیه این مذهب و اوضاع و احوال تاریخی موثر بر آن، می توان دلایل و روند گرایش اسماعیلیه به باطنی گری را بررسی و روشن کرد. یافته های این پژوهش نشان می دهد هسته اولیه باورهای اسماعیلی، به دلیل رویکرد سیاسی متفاوت اسماعیل شکل گرفت، اما به واسطه اوضاع و احوال خاص تاریخی و سیاسی، اخلاف وی ناگزیر به زندگی در خفا و نیز پنهان کردن باورهای مذهبی و سیاسی خود شدند. این دوره مهم موسوم به دوره ستر در تاریخ اسماعیلیه، تاثیرات بسیار در سرشت و نگرش مذهبی اسماعیلیه بر جای گذاشت. در همین دوره، اسماعیلیان بنا بر الزامات گفتمان حاکم بر جامعه اسلامی در آن روزگار و نیز در رقابت با جریان های مذهبی رقیب، این گرایش را پیدا کردند تا برای اثبات دعاوی مذهبی و سیاسی شواهدی از قرآن و سنت عرضه کنند. از این رو، اسماعیلیه به تاویل گرایی روی آوردند و با در پیش گرفتن افراط در برخی وجوه مربوط به باطنی گری، در میان مسلمانان به باطنیه اشتهار پیدا کردند.