خاستگاه ضرورت فلسفی از دیدگاه علامه طباطبائی و تفاوت آن با صدرالمتالهین

تردیدی نیست که هم صدرالمتالهین و هم علامه به ضرورت فلسفی در خارج قایل هستند و فلسفه خویش را با ضرورت آغاز می کنند. اساسا ضرورت، اصل و مبنای جمیع موجودات و حقایق در عالم خارج است بلکه عین خارجیت اشیاء است. موجودی که سهمی از ضرورت ندارد سهمی از خارجیت و واقعیت نیز ندارد. اما اختلاف صدرالمتالهین و علامه بدین جا بر می گردد که منشا این ضرورت چیست و از کجا نشات گرفته است؟ هر کدام از این دو فیلسوف ضرورت را از یک شییی انتزاع می کنند. صدرالمتالهین ملاک ضرورت را از وجود و علامه از اصل واقعیت اشیاء می گیرد. به عبارت دیگر مبنای ضرورت فلسفی اشیاء نزد صدرالمتالهین وجود و نزد علامه اصل واقعیت است. صدرالمتالهین فلسفه را با وجود شروع می کند و علامه با اصل واقعیت اشیاء آغاز می کند. در این مقاله نخست پیرامون این موضوع می پردازیم که فرق منشا انتزاع ضرورت فلسفی نزد صدرالمتالهین و علامه از کجا نشات گرفته و سپس چه ثمرات و آثار عینی و فلسفی بر این دو نظر مترتب می شود و هدف ما در این مقاله آن است که اختلافات میان این دو نظر را به تفصیل و جزییات مطرح کنیم.