اثربخشی برنامه تمرینات ادراکی حرکتی جانستون و رامون بر ارتقای مهارت های حرکتی درشت کودکان با آسیب بینایی: یک مطالعه کنترل شده تصادفی

اهداف یکپارچگی حواس مختلف با یکدیگر در قالب فعالیت های ادراکی حرکتی می تواند به ارتقای حوزه های مختلف رشد فیزیکی، ادراکی، شناختی و اجتماعی منجر شود. کاهش دریافت محرکات بینایی در کودکان با آسیب بینایی، رشد مهارت های حرکتی از قبیل مهارت های حرکتی درشت را با مشکل مواجه می کند. مطالعات محدودی در زمینه مداخلات حرکتی در این کودکان انجام شده است و چارچوب مشخصی در ارایه تمرینات نداشته است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی برنامه درمانی ادراکی حرکتی مبتنی بر پروتکل جانستون و رامون بر ارتقای مهارت های حرکتی درشت کودکان 10-7ساله با آسیب بینایی است. روش بررسی در این مطالعه کارآزمایی بالینی، از 140 کودک 10-7 سال با آسیب بینایی در مدارس نابینایان و کم بینایان شهر تهران شامل مدرسه نرجس (دخترانه)، خزایلی و محبی (پسرانه)، 24 کودک دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند و با تخصیص تصادفی به صورت 1:1 به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. برنامه ادراکی حرکتی بر مبنای پروتکل درمانی جانستون و رامون طراحی شد و با توافق بالای 75 درصدی پانل خبرگان که متشکل از 4 نفر از اعضای دپارتمان کار درمانی دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی و 1 نفر اپتومتریست دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله بود، تایید شد. گروه آزمایش این برنامه را به مدت دو ماه، هفته ای سه جلسه 45دقیقه ای (24 جلسه) دریافت کردند. مهارت های حرکتی درشت هر دو گروه در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و یک ماه بعد، بدون دریافت مداخله به منظور پیگیری، به وسیله نسخه دوم آزمون عملکرد حرکتی کودکان (2-MABC)؛ خرده آزمون های گرفتن و هدف گیری و تعادل و نسخه دوم آزمون مهارت های حرکتی درشت (2-TGMD) و خرده آزمون های جابه جایی و کنترل شیء سنجیده شد. تحلیل داده ها با آزمون های شاپیرو ویلک، فریدمن، من-ویتنی، بونفرونی و معادلات برآورد تعمیم یافته و به وسیله نسخه 22 نرم افزار SPSS انجام گردید. سطح معنی داری نیز 5 درصد لحاظ شد. یافته ها در گروه آزمایش و کنترل (به ترتیب)، کودکان با میانگین سنی 1/1±9/2 و 1/2 ± 8/3 حضور داشتند. میانگین و انحراف معیار خرده آزمون گرفتن و هدف گیری گروه آزمایش در آزمون 2-MABC، از 2/82±4/17 در پیش آزمون به 1/95±11/17 در پس آزمون و 1/62±10/92 در پیگیری رسیده است، ولی در گروه کنترل این عدد از 2/79±3/83 در پیش آزمون به 3/08 ± 4/25 و 2/93 ± 4/67 در پس آزمون و پیگیری رسیده است. میانگین و انحراف معیار خرده آزمون تعادل گروه آزمایش در آزمون MABC-2، از 2/42 ± 6/25 در پیش آزمون به 2/13±10 در پس آزمون و 2/19 ± 9/92 در پیگیری رسیده است؛ درحالی که در گروه کنترل این تغییرات از 3/09 ± 0/50 در پیش آزمون به 3/46 ± 3/83 و 3/36 ± 4 در پس آزمون و پیگیری تغییر یافته است. میانگین و انحراف معیار خرده آزمون جابه جایی گروه آزمایش در آزمون TGMD-2، از 9/34 ± 40/92 در پیش آزمون به 1/17 ± 47/58 در پس آزمون و 1/08 ± 47/42 در پیگیری رسیده است و در گروه کنترل این متغیر از 12/92 ± 35/83 در پیش آزمون به 13/17 ± 36/83 و 13/24 ± 37/67 در پس آزمون و پیگیری افزایش یافته است. میانگین و انحراف معیار خرده آزمون کنترل شیء گروه آزمایش در ارزیابی آزمون 2-TGMD از 14/74 ± 32/50 در پیش آزمون به 1/24 ± 47/50 در پس آزمون و 1/15 ± 47/66 در پیگیری افزایش یافته است؛ درحالی که در گروه کنترل این متغیر از 12/93 ± 29/25 در پیش آزمون به 12/89 ± 30/17 و 34/ 13 ± 30/08 در پس آزمون و پیگیری رسیده است. در گروه آزمایش اغلب مهارت های حرکتی درشت افزایش معنی داری داشت (05/P<0). در آزمون 2-MABC، خرده آزمون های گرفتن-هدف گیری و تعادل و در آزمون 2-TGMD، خرده آزمون کنترل شیء افزایش معنی داری نسبت به قبل از مداخله و گروه کنترل داشتند (P<0/05) که این افزایش تا یک ماه بعد از مداخله باقی ماند. در آزمون 2-TGMD، خرده آزمون جابه جایی در هیچ کدام از گروه ها تغییر معناداری نسبت به قبل از مداخله نداشت (P>0/05). نتیجه گیری به نظر می رسد استفاه از این برنامه درمانی ادراکی حرکتی بتواند در ارتقای مهارت های حرکتی درشت کودکان با آسیب بینایی تاثیر ماندگاری داشته باشد؛ بنابراین پیشنهاد می شود در کارهای تحقیقاتی دیگر از این برنامه در کودکان با آسیب بینایی استفاده شود.