یاری جویی برای افکار خودکشی در مسمومین مرکز آموزشی درمانی لقمان حکیم تهران

داشتن سابقه اقدام به خودکشی، مهم ترین عامل خطر خودکشی مجدد و موفق می باشد. برای دسترسی به خدمات بهداشت روان مناسب، یاری جویی ضروری می باشد. یاری جویی مناسب، دارای توانایی محافظت از فرد در برابر خطرات ناشی از پیشرفت افکار و رفتار خودکشی می باشد. یاری جویی از یک منبع حرفه ای یا شخصی که می تواند، دسترسی به کمک های روان شناختی حرفه ای را تسهیل کند، خطر فوری برای خودکشی موفق را در افرادی که افکار خودکشی را تحمل می کنند یا رفتار خودکشی را نشان می دهند، کاهش داده یا از بین می برد. در مناطقی که میزان خودکشی پایین تر می باشد، میزان یاری جویی بیشتر است. با توجه به نقش زمینه فرهنگی در یاری جویی، به نظر می رسد که انجام این بررسی در کشور ما نیز به منظور اطلاع از قصد یاری جویی برای افکار خودکشی ضرورت دارد. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین قصد یاری جویی از منابع رسمی برای افکار خودکشی و ارتباط آن با عوامل جمعیت شناختی در مسمومین با سابقه قبلی اقدام به خودکشی پیش از مورد فعلی در مرکز آموزشی درمانی لقمان حکیم انجام گرفته است.

پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی می باشد. جامعه پژوهش شامل تمامی مسمومین با سابقه قبلی اقدام به خودکشی پیش از مورد فعلی که در حال ترخیص از بخش های مسمومین زنان و مسمومین مردان مرکز آموزشی درمانی لقمان حکیم وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بودند، می باشد. 130 نفر با نمونه گیری مستمر از اواخر فروردین تا اواخر خرداد سال 98 وارد پژوهش شدند. در پژوهش حاضر علاوه بر فرم اطلاعات جمعیت شناختی که جنس، سن، تحصیلات، وضعیت تاهل، وضعیت اشتغال، وضعیت اقتصادی، تعداد دفعات خودکشی، سابقه اقدام به خودکشی در اعضای درجه اول خانواده، سابقه استفاده از خدمات مشاوره و روان شناسی، سابقه استفاده از دارو های روان پزشکی تحت نظر پزشک و سابقه بستری در بخش روان پزشکی را شامل می شد از پرسش نامه یاری جویی عمومی (GHSQ)Questionnaire  General Help-Seeking که در سال 2005 توسط Wilson و همکاران در استرالیا به منظور سنجش مقاصد یاری جویی طراحی شده است استفاده گردید. جهت تعیین روایی پرسش نامه GHSQ از فرآیند ترجمه- باز ترجمه استفاده گردید و جهت تعیین پایایی پرسش نامه توسط 15 نفر از مسمومین واجد شرایط (غیر از نمونه های اصلی پژوهش) تکمیل شدند و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده برابر 70/0 بود که مورد تایید قرار گرفت. پس از اخذ رضایت نامه آگاهانه و توضیح دادن نحوه پاسخ دهی به پرسش نامه، فرم اطلاعات جمعیت شناختی و پرسش نامه یاری جویی عمومی (GHSQ) برای هر نمونه توسط پژوهش گر و بر اساس پاسخ مددجو در همان لحظه بر بالین مددجو در مدت 15 تا 20 دقیقه تکمیل گردید. اطلاعات به دست آمده از 130 عدد پرسشنامه که به طور کامل تکمیل شده بودند وارد نرم افزار SPSS نسخه 16 شد و ابتدا با استفاده از آمار توصیفی در قالب جدول و شاخص های عددی به توصیف واحدهای پژوهش پرداخته شد و سپس داده ها جهت تعیین ارتباط بین متغیرهای جمعیت شناختی با قصد یاری جویی توسط آزمون های ضریب همبستگی پیرسون، تی مستقل و آنالیز واریانس در سطح معنی داری 05/0P < مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

9/76 درصد شرکت کنندگان زن بودند. سن واحدهای مورد مطالعه بین 18 تا 57 سال (1/9 ± 76/26) بود. 0/40 درصد دیپلم داشتند. 9/56 درصد مجرد بودند. 5/61 درصد غیر شاغل بودند. 5/41 درصد وضعیت اقتصادی متوسط داشتند. دفعات اقدام به خودکشی در واحدهای مورد مطالعه بین 2 تا 14 مرتبه (3/2 ± 91/2) بود. 5/11 درصد واحدهای پژوهش سابقه خانوادگی اقدام به خودکشی داشتند. 5/41 درصد سابقه استفاده از خدمات مشاوره و روان شناسی نداشتند. 3/52 درصد سابقه استفاده از دارو های روان پزشکی تحت نظر پزشک را نداشتند. 8/20 درصد افراد سابقه بستری در بخش روان پزشکی را داشتند. قصد یاری جویی برای افکار خودکشی از منابع رسمی با میانگین 18/1 ± 51/2 (از دامنه قابل کسب 7-1) در سطح پایین بود بیشترین قصد یاری جویی از میان منابع رسمی به ترتیب مربوط به روان شناسان)65/2 ±78/3(، روان پزشکان)58/2 ± 64/3 و خطوط تلفن های امداد اجتماعی)08/2 ± 34/2(بود. از میان متغیر های جمعیت شناختی، قصد یاری جویی از منابع رسمی با جنس، سن، تحصیلات، وضعیت تاهل، وضعیت اشتغال، وضعیت اقتصادی، تعداد دفعات خودکشی، سابقه استفاده از خدمات مشاوره و روان شناسی، سابقه استفاده از دارو های روان پزشکی تحت نظر پزشک و سابقه بستری در بخش روان پزشکی ارتباط آماری معنی دار نداشت. تنها متغیر جمعیت شناختی که با قصد یاری جویی از منابع رسمی ارتباط معنی دار آماری داشت، سابقه اقدام به خودکشی در اعضای درجه اول خانواده بود (021/0 P=) و میانگین نمره قصد یاری جویی از منابع رسمی در افرادی که سابقه خانوادگی خودکشی داشته اند، بیشتر بود.

 قصد یاری جویی از منابع رسمی در افراد با سابقه اقدام به خودکشی مجدد، پایین بود. از آن جا که یاری جویی یک راهکار مقابله ای موثر در زمان تجربه نمودن افکار خودکشی می باشد و دسترسی به کمک های روان شناختی حرفه ای را تسهیل نموده و در کاهش میزان خودکشی نقش دارد، لذا تلاش برای ارتقای یاری جویی ضروری می باشد. افراد در معرض خطر خودکشی به مداخلات توسعه یافته در جهت بهبود مراقبت های بهداشت روان به ویژه در مراقبت های اولیه برای تشویق یاری جویی سریع تر و از منابع مناسب نیاز دارند. بنابراین می توان با اقداماتی نظیر عادی سازی یاری جویی از منابع رسمی، تحت پوشش بیمه قرار دادن خدمات سلامت روان، تقویت مهارت های ارتباطی در خانواده افرادی که سابقه خودکشی دارند به عنوان تسهیل کننده یاری جویی از منابع رسمی و آموزش، شناسایی و ارجاع به افراد در دسترس مانند مدرسین، روحانیون و همچنین آشنایی افراد با منابع مختلف یاری جویی مانند خطوط تماس امداد اجتماعی و کمپین های رسانه ای برای افزایش یاری جویی، دسترسی افراد به منابع یاری جویی را تسهیل نمود. علاوه بر این باید موانع یاری جویی در افراد اقدام کننده به خودکشی شناسایی و رفع شوند. همچنین در مطالعه حاضر فقط حدود نیمی از افرادی که سابقه اقدام به خودکشی داشتند، سابقه مراجعه به روان شناس یا مصرف داروهای روان تحت نظر پزشک را داشتند که در آنان نیز قصد یاری جویی از منابع رسمی پایین بود. بنابراین برای پیشگیری از خودکشی، سرمایه گذاری برای ایجاد یک تصویر مثبت از مراقبت های بهداشت روان مهم است و باید آن را در حد امکان در دسترس کسانی که نیاز به یاری جویی از منابع رسمی دارند قرار داد.