اثر محلول پاشی عصاره مرزنجوش (Origanum vulgare) و آویشن کوهی (Thymus vulgaris) بر برخی شاخص های رشدی و کیفی گیاه کنجد در رژیم های مختلف آبیاری

کم آبی سبب طیف وسیعی از واکنش های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی در گیاهان می شود و یکی از سازوکارهای کارآمدی که گیاه به هنگام روبرو شدن با کم آبی، برای حفظ آماس سلولی به کار می گیرد، تنظیم اسمزی است. امروزه شیوه محلول پاشی برگی به عنوان مکمل روش های خاکی شیوه ای موثر در مقابله با تنش های محیطی می باشد، از آنجایی که عصاره مرزنجوش و آویشن کوهی دارای ترکیبات ضد اکسیدانی می باشند به نظر می رسد این ترکیبات جهت کاهش شدت تنش مفید باشند، از این رو این پژوهش به منظور بررسی اثر محلول پاشی عصاره مرزنجوش و آویشن کوهی بر خصوصیات کمی و کیفی کنجد رقم ناز تحت شرایط تنش کم آبی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گرگان به اجرا در آمد. این آزمایش طی دو سال به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل 2 رژیم مختلف آبیاری؛ هر 15 روز یک بار و هر 25 روز یک بار، 3 سطح محلول پاشی مرزنجوش صفر، 40 و 60 درصد حجمی و 3 سطح محلول پاشی آویشن کوهی صفر، 10 و 20 درصد حجمی بود. سطوح رژیم آبیاری به عنوان فاکتور اصلی و سطوح مرزنجوش و آویشن کوهی به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. در نهایت تمامی داده ها با استفاده از SAS 9.2 آنالیز شدند. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص گردید که تنش کم آبی به طور معنی داری سبب کاهش صفات مورفولوژیک اندازه گیری شده از قبیل شاخص سطح برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک میوه، ارتفاع بوته، میزان کلروفیل a، میزان کلروفیل b شد. همچنین نتایج نشان داد که تنش کم آبی سبب افزایش میزان کاروتنویید، میزان فلاونویید، کلسیم و پتاسیم شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان شاخص سطح برگ (76/3 و 93/2)، وزن خشک برگ (88/57 گرم در متر مربع)، ارتفاع بوته (159 سانتیمتر)، کلروفیل a (7/21 میلی گرم در گرم وزن تر) و کلروفیل b (61/20 میلی گرم در گرم وزن تر) مربوط به شرایط آبیاری مناسب و تیمار 60 درصد مرزنجوش و 20 درصد آویشن کوهی بود. بیشترین میزان کاروتنویید (58/18 میلی گرم در گرم وزن تر)، فلاونویید (003/0 میلی گرم بر گرم وزن تر)، کلسیم (57/0 درصد) و پتاسیم (97/2 درصد)مربوط به شرایط کم آبیاری و تیمار 60 درصد مرزنجوش و 20 درصد آویشن کوهی بود. به طورکلی نتایح نشان داد که با افزایش میزان مصرف عصاره مرزنجوش و آویشن کوهی شاخص های اندازه گیری شده تحت هر دو شرایط تنش کم آبی و عدم تنش افزایش یافت. بیشترین اثر بر میزان شاخص های اندازه گیری شده تحت هر دو شرایط تنش کم آبی و عدم تنش مربوط به تیمار محلول پاشی 60 درصد حجمی عصاره مرزنجوش و 20 درصد حجمی عصاره آویشن کوهی بود، ولی در برخی از صفات با تیمار محلول پاشی 60 درصد حجمی عصاره مرزنجوش و 10 درصد حجمی عصاره آویشن کوهی و محلول پاشی 40 درصد حجمی عصاره مرزنجوش و 20 درصد حجمی عصاره آویشن کوهی اختلاف معنی داری نداشت. استفاده از عصاره گیاهی در هر دو شرایط آبیاری اثر گذار بود ولی اثرگذاری آن در شرایط تنش بیشتر بود.