تمثیل، گونه ها و کارکرد آن در پنج اثر منثور تاریخی

رسانگی و انتقال پیام، اصلی ترین کارکرد نثر، به ویژه نثر تاریخی است؛ به همین سبب در آن باید از شگردهای بلاغی که دستیابی به این هدف را به تعویق می اندازد، کمتر استفاده شود؛ اما ازآن رو که در ادبیات فارسی، شعر وجه غالب ادبی به شمارمی رود و نثر تحت تاثیر آن قرار گرفته است، به ناچار از شگردهای مختلف ادبی که خاص شعر هستند، نیز بهره جسته است. حتی نثر تاریخی که وظیفه آن گزارش مستقیم تاریخ بدون دخالت احساسات شاعرانه است، نیز از این امر مستثنا نیست. تاآنجاکه برخی از مورخان به جای آنکه به وظیفه تاریخ نگاری خود وفادار بمانند و تنها به بازگوکردن وقایع تاریخی بپردازند، پیشه ادیبی درپیش گرفته اند و گویا به دبیر- مورخ تبدیل شده اند. یکی از شگردهای بلاغی موردتوجه مورخان «تمثیل» است. بیشتر پژوهش های انجام شده درباره تمثیل به حوزه شعر مربوط می شود و کمتر به حضور و چگونگی آن در نثر فارسی پرداخته شده است. این جستار با تکیه بر روش اسنادی- تحلیلی این شگرد ادبی را در متون مهم نثر تاریخی بررسی می کند تا شیوه تاریخ گویی نویسندگان این کتب را بسنجد و درنهایت این نتیجه را بیان خواهد کرد که نویسندگان متن های تاریخی از گونه های مختلفی از تمثیل با اهدافی گوناگون بهره می جویند که نه تنها به رسانگی متن آن ها آسیبی نمی رساند، بلکه در انتقال مفاهیم عینی به ذهن خواننده و بازگویی واقعیت های تاریخی به آنان کمک شایانی می کند.