شیوه تشبیه سازی سعدی

سخن سعدی از هر منظر که نگریسته شود، تازگی دارد؛ اما نکته متناقض نمایی که دیده می شود، آن است که مهم ترین عامل سبک ساز که به درستی، تحولات سبکی را به تحولات آن وابسته دانسته و آن را نمود جهان بینی شاعر توصیف کرده اند، یعنی وجه شبه، در سخن سعدی تازگی چندانی ندارد؛ بااین حال، کسی هم نمی تواند ویژه بودن شیوه او و صاحب سبک بودن او را انکار کند. نکته اینجاست که آنچه باعث تشخص طرز او شده است، وجه شبه نیست، بلکه مشبه به هایی است که به کارمی گیرد؛ یعنی همان وجه شبه های معهود و شناخته شده سنن ادبی را به مدد مشبه به هایی غریب و دور از انتظار عرضه می کند که همین غریب بودن و دور از انتظاربودن، عامل بسیار مهمی در پدیدآمدن سبک شخصی سعدی است و حلاوت بی مانندی به سخن او بخشیده است؛ البته این ویژگی غافلگیری، در آثار سعدی به حوزه تشبیه محدود نمی شود و تقریبا در تمام سطوح و لایه های سخن وی دیده می شود. در این مقاله، ضمن بررسی برخی ویژگی های عمده آثار سعدی، با محوریت تشبیه، به طور ویژه به عنصر خارج از انتظاربودن توجه شده است.