ارزیابی اثر کاربری جنگل و مرتع بر فرسایش بین شیاری و برخی ویژگی های فیزیکی خاک در جنوب شرقی ایران

فرسایش بین شیاری یکی از انواع مهم فرسایش است که سهم عمده ای در انتقال ذرات ریز خاک به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک دارد. به همین منظور هدف از انجام این مطالعه تعیین حساسیت خاک چهار نوع کاربری اراضی مختلف اطراف شهرستان جیرفت به فرسایش بین شیاری هم به وسیله شبیه سازی باران و هم از طریق تعیین تعدادی از شاخص های پایداری خاکدانه بود. کاربری های مورد بررسی شامل مرتع دست خورده، مرتع دست نخورده، جنگل حفاظت شده، و جنگل مصنوعی بود. برای انجام این کار متناسب با میانگین بلندمدت منطقه بارانی با شدت 60  میلی متر بر ساعت توسط دستگاه شبیه ساز باران بر روی خاک ایجاد و فرسایش بین شیاری اندازه گیری شد. سپس شاخص های پایداری خاکدانه و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار ماده آلی، رس و مقاومت کششی، و کمترین مقادیر جرم مخصوص ظاهری، درصد شن و بعد فراکتال در مرتع دست نخورده (پوشش غالب درمنه، گون، یال اسبی و گیس پیرزن) وجود داشت. توزیع اندازه ذرات رسوب در مرتع دست نخورده کوچکتر و در جنگل حفاظت شده بزرگتر بود. هم چنین بیشترین غلظت رسوب و بیشترین مقدار فرسایش در مرتع دست خورده وجود داشت. کمترین غلظت رسوب در جنگل مصنوعی و کمترین مقدار فرسایش در جنگل مصنوعی و جنگل حفاظت شده دیده شد. به طور کلی نتایج نشان می دهد که رخداد فرسایش بی شیاری در برخی کاربری ها به ویژگی های ذاتی خاک مانند بافت خاک و در برخی دیگر به شیب زمین بستگی دارد. از طرف دیگر مقایسه مقدار فرسایش و غلظت رسوب نشان می دهد که این دو ویژگی در کاربری های مورد مطالعه با هم مطابقت دارند. به این معنی که می توان غلظت رسوب را به عنوان شاخص مقدار فرسایش در نظر گرفت. در مجموع بهترین روش در جهت کاهش فرسایش بین شیاری در منطقه را می توان انجام اقدامات مدیریتی از قبیل حفظ و احیای پوشش گیاهی دانست که هم ساختمان خاک را بهبود بخشیده و هم فرسایش پذیری آن را کاهش دهد.