یکسویگی استعاره‏های مفهومی؛ تحلیلی انتقادی بر مبنای زبان فارسی

نظریه استعاره مفهومی که نخستین بار در سال 1980 میلادی از سوی لیکاف و جانسون مطرح شد، یکی از مبانی نظری اولیه در معنی‏شناسی شناختی به حساب می‏آید. بر اساس این نظریه، استعاره صرفا ابزاری بلاغی محسوب نمی‏شود، بلکه اندیشیدن انسان ماهیتا استعاری است. در چنین نگرشی، ساخت مفهومی از طریق نگاشت‏های میان حوزه‏ های مبدا و مقصد، و انطباق میان این حوزه‏ها شکل می‏گیرد. تجربه انسان و تعامل با جهان پیرامون‏اش مبنای اصلی شکل‏گیری استعاره‏های مفهومی است. در این نظریه، یکی از مهم‏ترین ویژگی‏های استعاره‏های مفهومی یکسویگی آنهاست و این رابطه نمی‏تواند شکل معکوس و دوسویه داشته باشد. نویسنده مقاله حاضر به کمک نمونه‏های متعددی از فارسی گفتاری می‏کوشد تا این ویژگی را ارزیابی کند. چنین به نظر می‏رسد که اولا معیار و محدودیت خاصی برای شکل‏گیری و تعداد استعاره‏های مفهومی وجود ندارد و ثانیا برخلاف اصول نظریه موردنظر، در زبان فارسی این استعاره‏ها دوسویه‏اند.