ارائه روشی برای کمی سازی تغییرات آشفتگی مکانی بر پایه سنجه های سیمای سرزمین (مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده ارسباران در دوره زمانی 1369- 1393)

آشفتگی، نتیجه تبدیل سیمای سرزمین به قطعات کوچکتر با ارتباطات کمتر است که کاهش پایداری آن را در پی دارد. هدف از انجام این پژوهش، ارایه روشی برای کمی سازی تغییرات آشفتگی مکانی اراضی جنگلی که اصلی ترین پوشش منطقه حفاظت شده ارسباران است، بر پایه سنجه های سیمای سرزمین در یک دوره زمانی می باشد. در همین راستا از تصاویر ماهواره لندست برای تهیه نقشه های کاربری اراضی سال های 1369 و 1393 استفاده شد. برای تعیین مساحت بهینه پهنه ها، در 10 نقطه تصادفی روی نقشه پوشش سرزمین سال 1393 پهنه هایی با مساحت های مختلف انتخاب و با رسم منحنی نتایج سنجه ها در مساحت های فوق، اندازه بهینه تعیین شد. سپس برای کمی سازی عناصر سیمای سرزمین، سنجه های شکل، بزرگی، تعداد، تراکم، چگونگی پراکنش و همجواری محاسبه شدند. پس از محاسبه سنجه ها مقدار آن ها به روش انحراف معیار استاندارد سازی و وارد تحلیل PCA شد تا سنجه های تاثیرگذار در آشفتگی بر اساس مقادیر ویژه آن ها گروه بندی شوند. سپس بر اساس میزان بارعاملی هر یک از سنجه ها، نقشه های آشفتگی برای هر یک از مقاطع زمانی ایجاد شد. بر اساس نتایج، در هر دو مقطع زمانی، بیشترین آشفتگی (طبقه آشفتگی زیاد) در اطراف مناطق مسکونی و کشاورزی و کمترین آشفتگی در مناطق کوهستانی و دور از دسترس که عمدتا جنگل های پیوسته و متراکم اند، مشاهده شد. نتایج نشان داد میزان آشفتگی در سال 1393 افزایش یافته است، که تغییرکاربری از جنگل به مرتع با مساحت 170/24 هکتار بیشترین سهم را در افزایش آشفتگی داشته است. روش معرفی شده در این مطالعه می تواند در راستای ارزیابی، برنامه ریزی و مدیریت مناطق ویژه اکولوژیکی مورد استفاده قرار گیرد.