نقد مبانی معرفتی مکتب پوزیتیویسم با تاکید بر علم جغرافیا

پوزیتیویسم یکی از مکاتب فلسفی است که در ادبیات جغرافیایی در مکاتب محیط‏ گرایی، علم فضایی، جغرافیای رفتاری، و نگرش سیستمی تاثیرگذار بوده است. این رویکرد در پی معرفت به فضای جغرافیایی از راه بنیان‏ های تجربی و منطق ریاضی است. بر این اساس، جغرافیا دانشی عینی، مشاهده‏ای، کمی، و استقرایی است و حاوی مشاهدات فارغ از نظریه و قضاوت‏ های ارزشی است. بنابراین، جغرافی‏ دانان؛ در پی کشف روابط علی میان پدیده ‏ها و ارایه آن در قالب «قوانین عام و فراگیر جغرافیایی» هستند. بر این اساس، جغرافی ‏دانان پوزیتیویست، ضمن وداع با مباحث متافیزیکی و رو آوردن به «تجربه آزمون ‏پذیر»، تجربه و آزمون تجربی را معیار معنی‏ داری می‏ دانند. بنابراین،به نفی فرضیه‏ ها، مقولات، و پیش ‏فرض ‏ها می‏پردازند و شروع علم را با مشاهده می‏دانند و به نقش مسیله، فرضیه، و نقش فعال و خلاق محقق در روند تحقیق بی ‏توجه ‏‏اند. سپس، براساس مشاهدات انجام ‏شده بر پایه استدلال استقرایی، برای دست‏یابی به قوانین به تعمیم (تعمیم‏ های ناروا/ مسئله استقرا) می‏پردازند که موجب خلط «روند و قانون» در جغرافیای تحصل گرا شده است. در این راستا، در مقاله حاضر، گزاره ‏های متعدد جغرافیایی بررسی شد. بنابراین، بکارگیری رویکرد پوزیتیویسم به‏ دلیل اشکالات فوق، به‏ عنوان رهیافتی علمی، با مشکلات جدی مواجه است. بنابراین، فاقد قابلیت های لازم برای بکارگیری آن در حوزه مطالعات جغرافیایی در مرحله «داوری» به‏ عنوان یک رویکرد و روش «علمی» است. هدف اصلی از مقاله حاضر، که با رویکردی ریالیستی و نگرش عقلانیت انتقادی نوشته شده، بررسی و واکاوی این مطلب از منظر تحلیل‏ های منطقی و معرفت ‏شناختی است.