اثر رطوبت خاک و لجن فاضلاب بر کارایی مصرف آب و غلظت برخی عناصر در گیاه یونجه

در این پژوهش اثر متقابل رطوبت خاک و لجن فاضلاب بر وزن شاخساره و ریشه تر، کارایی مصرف آب و غلظت برخی عناصر در یونجه (Medicago sativa L.) رقم قره یونجه در شرایط گلخانه ای در یک خاک لوم بررسی گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار شامل رطوبت خاک در سه محدوده 50-34، 75-56 و 100-81 درصد ظرفیت مزرعه ای و لجن فاضلاب در چهار سطح (0، 15، 30 و 60 گرم بر کیلوگرم خاک) انجام شد. در زمان گل دهی یونجه به میزان 10 درصد، وزن شاخساره و ریشه تر، غلظت نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سدیم، آهن، روی، مس، منگنز و کارایی مصرف آب یونجه تعیین شد. نتایج نشان داد که اثرهای اصلی و متقابل لجن فاضلاب و رطوبت خاک بر وزن شاخساره و ریشه تر، کارایی مصرف آب و غلظت عناصر یونجه معنادار بود (p≤0.01). با کاهش رطوبت خاک، وزن شاخساره و ریشه تر، کارایی مصرف آب، غلظت آهن ریشه و شاخساره و غلظت فسفر و سدیم ریشه کاهش (p≤0.05) و غلظت روی شاخساره و غلظت مس ریشه و شاخساره افزایش یافت (p≤0.05). اثر رطوبت خاک بر غلظت نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، روی و منگنز ریشه به سطح لجن فاضلاب بستگی داشت. با مصرف لجن فاضلاب و افزایش مقدار آن، غلظت منیزیم، آهن، روی، مس و منگنز ریشه و شاخساره و غلظت فسفر، پتاسیم و کلسیم ریشه افزایش یافت (p≤0.05). با افزایش مقدار لجن فاضلاب مصرفی، وزن شاخساره و ریشه تر ابتدا افزایش و پس از رسیدن به یک بیشینه کاهش یافت (p≤0.05). اثر لجن فاضلاب بر کارایی مصرف آب به مقدار رطوبت  خاک بستگی داشت. در رطوبت مطلوب (100-81 درصد)، با افزایش مصرف لجن فاضلاب، کارایی مصرف آب افزایش یافت (p≤0.05)، درحالی که در شرایط تنش کمبود آب (50-34 درصد)، مصرف لجن فاضلاب تا سطح 30 گرم بر کیلوگرم خاک، کارایی را افزایش، اما در سطح 60 گرم بر کیلوگرم بر اثر افزایش شوری محلول خاک، کارایی مصرف آب را کاهش داد (p≤0.05). برای افزایش کارایی مصرف آب و بهبود تغذیه و رشد گیاه یونجه در شرایط مشابه، مصرف 30 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک در شرایط با و بدون تنش کمبود آب می تواند توصیه شود. هرچند استفاده از لجن فاضلاب در این آزمایش نتایج مفیدی داشته است، اما باید به خطرهای احتمالی فلزهای سنگین در مصرف طولانی مدت این پسماند آلی توجه شده و از آن جلوگیری شود.