عوامل فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار در مشارکت تاریخی مردم اصفهان در حفاظت از مسجد جامع اصفهان

مشارکت اجتماعی از مفاهیم مهم دنیای معاصر در حوزه معماری و شهرسازی است. این در صورتی است که تجربیات تاریخی ایران، از این مفهوم خالی نبوده است و مسجد جامع اصفهان را می توان نمونه ای دانست که در طول تاریخ با مشارکت اقشار جامعه، محافظت شده است. بیشتر پژوهش های صورت گرفته پیرامون این بنا متوجه وجه کالبدی آن بوده است و وجوه فرهنگی و اجتماعی آن، کمتر موردتوجه واقع شده است. از سویی دیگر این بنا، ازجمله بناهای تاریخی است که درگذر قرن ها، همچنان به حیات کالبدی و کارکردی خویش ادامه می دهد؛ بنابراین با توجه به کارکرد مشارکت اجتماعی در پیشبرد امور جامعه در دوران معاصر و حل مسایل اجتماعی، مطالعه در مورد تجربه تاریخی مشارکت در حفاظت از مسجد جامع اصفهان امری ضروری است.

عوامل فرهنگی تاثیرگذار در مشارکت تاریخی مردم اصفهان در نگهداری و حفاظت از مسجد جامع اصفهان چه بوده است؟ و نحوه تاثیرگذاری آن ها به چه صورت است؟

 با این وصف هدف از این پژوهش شناخت عوامل فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار در مشارکت تاریخی مردم اصفهان در حفاظت از مسجد جامع اصفهان است.

در این پژوهش از روش تیوری زمینه ای استفاده گردید. داده های موردنیاز از طریق مستندات کالبدی و کتیبه ها و منابع مکتوب استخراج گردید. سپس دادها تجزیه وتحلیل و مفهوم پردازی شد و در سه مرحله کدگذاری گردید و درنهایت محوربندی کدها، سه محور اصلی را به عنوان عوامل فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار در مشارکت مردم در حفاظت از مسجد جامع اصفهان، مشخص نمود.

نتیجه حاصل بیانگر آن بود که فرآیند حفاظت و نگهداری از مسجد جامع اصفهان در طول تاریخ هم به وسیله حکومت ها و هم با مشارکت مردم انجام پذیرفته است. مشارکت مردم در این فرآیند به خوبی در کالبد مسجد جامع اصفهان قابل شناسایی است و عوامل فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار در آن شامل این عوامل است. عامل اول اعتقادات دینی جامعه است که از طریق ایجاد نگرش لزوم کنشگری اجتماعی نسبت به محیط کالبدی اجتماعی مسلمانان و لزوم حفاظت از محیط کالبدی اجتماعی به عنوان امانت الهی و از طریق سازوکارهای سنت وقف و بانی گری، منجر به تداوم مشارکت تاریخی در حفاظت این بنا شده است. در کنار این عامل، عوامل احساس تعلق خاطر جامعه و حضور میل به جاودانگی در افکار جامعه از عوامل دیگر مشارکت تاریخی در حفاظت از مسجد جامع اصفهان است.