مطالعه ی سنت و مدرنیته در نمایشنامه های باستان گرا از 1300 تا 1320 (با رویکردی جامعه شناسانه)

این مقاله قصد دارد تا به وسیله ی اقتباس یک الگوی نمایشی از مفاهیم مربوط به جامعه شناسی، سنت، مدرنیته و رابطه ی آن ها را در شماری از متون نمایشی باستان گرای دوره ی پهلوی نخست مورد خوانش قرار دهد. سنت حضور گذشته ی یک جامعه در زمان حال است که می تواند در متون کتبی محقق شود. مدرنیته هم در جهان سوم، تقلید هدفمند از استاندارد های کشور های توسعه یافته است که می تواند در وجوه مختلف یک جامعه اعمال شود. برعکس دیدگاه های اولیه ی حول این دو مفهوم، سنت و مدرنیته همواره در تضاد با یکدیگر نیستند و گاه حتی می توانند با یکدیگر ترکیب شده و در همپوشانی با هم نیز قرار بگیرند. یکی از مهم ترین نمونه های این همپوشانی در دوران ملی گرایی، مثل دوره ی پهلوی نخست محقق می شود. هدف مقاله ی حاضر این است که با روش توصیفی – تحلیلی تجلی سنت، مدرنیته و رابطه ی این دو را در عناصر نمایشی شماری از متون باستان گرای دوره ی پهلوی نخست مطالعه کرده، و نشان دهد که در این متون این دو مفهوم در نقطه ی مقابل یکدیگر نبوده، بلکه با یکدیگر همپوشانی دارند. دامنه ی پژوهش به شماری از متون باستان گرای دوره ی پهلوی اول محدود می شود. این متون از آثار نویسندگانی چون صادق هدایت، ذبیح بهروز، گریگور یقیکیان و از همه مهم تر میرزاده ی عشقی انتخاب شده اند که از نظر ملک پور از نویسندگان شاخص این دوره هستند. این پژوهش سعی دارد تا به این پرسش پاسخ دهد که متون باستان گرای دوره ی پهلوی به وسیله ی کدام یک از عناصر نمایشی همپوشانی سنت و مدرنیته را بازتاب می دهند؟ به نظر می رسد که این متون در برخی از عناصر نمایشی، از قبیل شخصیت پردازی، زمان، مکان، زبان وکشمکش نمایشی به احضار سنت ها می پردازند، و به طور همزمان دارای درون مایه ی ناسیونالیستی و قالب ادبی مدرن هستند، که با آشنایی ایران با تمدن اروپا به کشور وارد شدند. این همپوشانی باعث می شود تا این متون، در عین مدرن بودن، هویت ایرانی را در خود حفظ کنند.