تحلیل مکانی شاخص بهره‌وری آب در قطب‌های تولید گندم کشور

محدودیت منابع آب از یک سو و لزوم حفظ تولید در اراضی فاریاب از سوی دیگر، امروزه باعث جذب نگرش به بهره وری آب شده است. در این راستا، تحلیل، برآورد و تهیه نقشه بهره وری آب به عنوان یکی از عوامل موثر در شناسایی پتانسیل زراعی اراضی کشاورزی، ضروری است. هدف از انجام این پژوهش، انتخاب روش مناسب میانیابی برای برآورد بهره وری آب و بررسی تغییرات مکانی آن در قطب های تولید گندم است. در این پژوهش، از داده های میدانی 241 مزرعه در قطب های تولید گندم ایران در سال زراعی 96-1395 استفاده شد که دامنه داده های بهره وری آب (آب آبیاری+ بارش موثر) بین 30/0 تا 58/2 کیلوگرم بر مترمکعب با میانگین 79/0 کیلوگرم بر مترمکعب برآورد شد. روش های میانیابی استفاده‌ شده شامل کریجینگ معمولی ، درون یابی عکس فاصله وزن دار (IDW) و تابع پایه شعاعی (RBF) بود. برای ارزیابی روش ها، از فن ارزیابی متقاطع با معیارهای آماری مجذور میانگین مربعات خطا (RMSE)، میانگین انحراف خطا (MBE) و خطای نسبی (MARE)، استفاده شد. بررسی روش های درون یابی نشان داد که در بین روش های بکار گرفته شده، روش کریجینگ معمولی با مدل نیم تغییرنمای نمایی، شرایطمناسبی را برای تهیه نقشه پهنه بندی بهره وری آب گندم داشت. برآیند ارزیابی تحلیل مکانی شاخص بهره وری آب گندم موید این مطلب بود که زمین آمار توانسته بود با دقت قابل قبولی (005/0 = MBE) در تهیه نقشه پهنه بندی شاخص بهره وری آب گندم مورد استفاده قرار گیرد. بر پایه نتایج تجزیه خوشه ای (کلاستر) عوامل تاثیرگذار (شوری آب آبیاری، شوری خاک و نوع رقم) در شاخص بهره وری آب گندم، مناطق مستعد کشت گندم به 13 گروه مستقل در سطح پنج درصد در محدوده مطالعاتی تفکیک شد به نحوی که بیشترین و کمترین میانگین بهره وری آب گندم به ترتیب در گروه 5 (کیلوگرم بر مترمکعب 84/0 = میانگین) و گروه 10 (کیلوگرم بر مترمکعب 41/0 = میانگین) مشاهده شد.