نقش دانش بومی در پایداری منابع آب در جنوب خراسان رضوی مطالعه موردی شهرستان بجستان

مدل های توسعه روستایی کشور، اکثرا نسخه های وارداتی از رویکردهایست که نسبت به «دانش بومی » جوامع روستایی بی توجه بوده اند. دانش بومی مجموعه ای ازمهارت ها وتکنیک هایی است که طی قرن هاتکوین یافته، دانشی که تمام شاخصه ها والزامات توسعه ی پایدار، رادرخود دارد. یکی ازمهمترین سازمان های روستایی، بخصوص درمناطق کم آب فلات مرکزی،"نظام آبیاری سنتی " است که بااستفاده از «دانش بومی» توانسته منابع آب راطی قرن ها، به خوبی مدیریت کند. سوال اصلی این است که آیا دانش بومی، می تواند به عنوان الگویی پایدار، درشرایط بحران آب، مورداستفاده قرارگیرد؟ این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی، دانش بومی آبیاری سنتی شهرستان بجستان رابررسی کرده است. شیوه جمع آوری داده ها، میدانی و کتابخانه ای، وروستاهای بالای 100 خانوار شهرستان، از نظر پایداری منابع آب مطالعه شده است. نتایج تحقیق نشان داد، بکارگیری دانش بومی، در مدیریت منابع آب، توانسته مشکلات ناشی از تغییرات فصلی دما وبارش، وتاثیرات کمبودذاتی منابع آب درناحیه پژوهش، را به حداقل ممکن کاهش دهد. این رویکرد ضمن پایداری منابع آب، مشارکت روستاییان را درنظام آبیاری سنتی به همراه داشته وشبکه ای درهم تنیده ازعوامل انسانی (شورای کشاورزی، مولفان، کیالان، جویبانان، مقنیان وموتوربان ها) وسازمان سنتی آبیاری (تغییرات مدارهای آبیاری در طول سال، تغییرات مکانی و زمانی تفکیک و ترکیب قنات های سه گانه) را بوجودآورده است. تحقیق نشان می دهد، «دانش بومی» حلقه گمشده توسعه پایدار روستاست که اگر با «دانش نوین» بکارگرفته شود، ضمن توانمندسازی جوامع روستایی، زمینه مشارکت و شراکت آنها را در فرایند توسعه فراهم می کند