رویکرد اخفش به قرائت در کتاب معانی القرآن با تاکید بر روایت حفص از عاصم

نقش دانش قرایت و تاثیر مستقیم آن در تفسیر آیات قرآن کریم انکارناپذیر است و از این رو مساله قرایات همواره مورد توجه قرآن پژوهان قرار داشته است. یکی از ابعاد مهم در مساله قرایت، بررسی رویکرد علماء سده های نخست هجری به قرایت، به ویژه رویکرد آنان نسبت به قرایت رایج امروزی (روایت حفص از قرایت عاصم) می باشد که می تواند بیانگر رویکرد تاریخی به این قرایت تلقی گردد. اگر چه اخفش از بزرگان ادبیات عرب است و روند کلی حاکم بر کتاب معانی القرآن وی، اهتمام به مباحث ادبی است اما وی در راستای مباحث ادبی، به صورت گسترده به مساله قرایت نیز توجه داشته است که با تحقیق در آن می توان به مبانی او در مساله قرایت و معیارهای وی در پذیرش یا گزینش قرایت دست یافت. بررسی عملکرد اخفش در مواجهه با روایت حفص از عاصم نیز نشان می دهد که اولا وی در ترجیح و گزینش قرایت، بارها قرایتی مغایر با روایت حفص را برگزیده است و ثانیا برداشت برخی نویسندگان از تعابیری چون «قرایه العامه» در کتاب اخفش که آن را به عنوان قرایتی رایج و مستقل بین مردم تفسیر کرده اند، برداشتی نادرست و بر خلاف گزارش های صریح تاریخی است افزون بر آنکه اینگونه تعابیر گاه بر خلاف قرایت امروزی (روایت حفص از عاصم) به کار رفته اند.