بررسی پایه کار (گرید) در دو کتیبه بنایی از مسجد گوهرشاد و کاربرد آن در طراحی حروف

هنر خوشنویسی در طول تاریخ وابستگی چشمگیری به فرهنگ یک ملت داشته است. خوشنویسی یک هنر ملی محسوب می شود. خط بنایی نوعی خط کوفی زاویه دار به شمار می رود که بر اساس خانه های شطرنجی طراحی شده و از ترسیم اشکال هندسی مانند مربع، مستطیل، خطوط موازی ایجاد می گردد. این نوع خط در بناها و مساجد به خصوص دوره تیموری از جمله مسجد گوهرشاد دیده می شود. پژوهش های زیادی در رابطه با خط بنایی صورت گرفته، اما هیچ یک به طور خاص به پایه کار (گرید که آن را مسطر یا مسطره نیز می گویند) در کتیبه های مسجد گوهرشاد نپرداخته اند. این پژوهش با هدف مطالعه و بررسی دو کتیبه بنایی مسجد گوهرشاد و پایه کار موجود در آن، به طراحی حروف فارسی پرداخته است. روش تحقیق به صورت توصیفی _ تحلیلی و شیوه گردآوری آن به صورت (کتابخانه ای- میدانی) و تجزیه و تحلیل داده ها به صورت کیفی و بر اساس منطق و استدلال بوده است. در این پژوهش دو پرسش مطرح است: 1- ویژگی های اصلی خط بنایی چیست؟ 2- عامل موثر خط بنایی مسجد گوهرشاد در طراحی حروف چیست؟ بر اساس تحقیقات انجام شده که بر کتیبه های بنایی مسجد گوهرشاد و با توجه به ویژگی های آن صورت گرفت نتیجه حاکی از آن است که، خط بنایی از قابلیت هندسی و ساختار گرافیکی زیادی برخوردار است. زیرا همواره برروی یک پایه کار ترسیم می شود. قرار گرفتن بر روی پایه کار این امکان را ایجاد می کند که خط بنایی دارای اندازه محاسبه شده باشد. خط بنایی به دلیل دارا بودن ویژگی هایی از جمله قانونمند بودن، رعایت تناسبات و تعیین عواملی مانند: ارتفاع حروف، فاصله حروف از یکدیگر، در خلق آثار گرافیکی، از جمله طراحی حروف و نشانه نوشته و... نقش عمده ای دارد.