بررسی تطبیقی واکنش علما و روحانیون ایران به اشغال کشور در جنگ جهانی اول و دوم

در جنگ جهانی اول و دوم، نیروهای بیگانه به اعلام بی طرفی ایران توجه نکردند و کشور را به اشغال خود درآوردند. در این میان، واکنش علما و روحانیون، به عنوان رهبران مذهبی جامعه، بسیار مهم و تاثیرگذار بود. آنها در جنگ جهانی اول، با اعلام جهاد، نیروهای زیادی را برای مقابله با اشغالگران فراخواندند و حتی خودشان نیز در برخی نبردها شرکت کردند. اما در جنگ جهانی دوم، در قبال اشغال کشور واکنشی نشان ندادند. پژوهش حاضر در صدد است دلایل واکنش متفاوت علما و روحانیون را به اشغال ایران در جنگ جهانی اول و دوم مورد بررسی قرار دهد. برای بررسی این موضوع از روش تطبیقی استفاده می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد عواملی همچون تضعیف موقعیت علما در اثر سیاست های ضد دینی رضاشاه، اعلام ترک مقاومت از سوی حکومت مرکزی در جنگ جهانی دوم، بی نتیجه بودن هر نوع مقاومتی در برابر قدرت های اشغالگر با توجه به تجربه جنگ جهانی اول، پایین بودن میزان خسارات در جنگ جهانی دوم و تلاش علما برای احیای موقعیت اسلام و روحانیت بعد از استعفای رضاشاه، در واکنش متفاوت علما نقش موثری داشته است.