نقد دیدگاه ریچارد بل درباره تاریخ گذاری قرآن

یکی از موضوعاتی که در حیطه علوم قرآنی، توجه مستشرقان و قرآن پژوهان غیرمسلمان را بسیار به خود معطوف کرده، تاریخ گذاری آیات و سوره های نازل شده است؛ به گونه ای که این مبحث چالشی و بحث برانگیز، در آثار خاورشناسان انعکاس ویژه ای داشته است. «ریچارد بل» جزو صاحب نظران این عرصه شناخته می شود. مباحث مرتبط با تاریخ گذاری آیات و سوره ها را در فصل هفتم از کتاب وی، «درآمدی بر تاریخ قرآن» می توان یافت. با بررسی محتوای فصل مزبور، این نتیجه به دست می آید که وی در بررسی و نقد آرای اندیشمندان مسلمان و نیز طرح نظرات خود دچار اشتباهات و لغزش هایی شده است که عمدتا از عدم اشراف او به فرهنگ، زبان و اعتقادات دین اسلام ناشی می شود. هم چنین این نکته مشخص می شود که نوع نگاه او به قرآن صرفا تاریخی است و از جنبه های وحیانی و مافوق بشری آن چشم پوشی کرده است. به همین علت برخی دیدگاه های او همچون گسستگی آیات یا عدول از ملاک هجرت در تعیین آیات مکی و مدنی یا پذیرش تاثیرپذیری قرآن از گذشت زمان و وقوع نسخ (به معنای لغوی آن) مردود و غیرقابل پذیرش است. در این نوشتار بر آنیم تا با روش توصیفی تحلیلی، نظرات مطرح شده در فصل هفتم از کتاب مذکور را بررسی کرده و سپس اشکالات آن را بیان کنیم.