مطالعات آزمایشگاهی و شناسایی فرآیند تولید در آثار شیشه ای مکشوفه از مجموعه معماری دست کند ارزانفود همدان

مطالعه فناوری تولید آثار شیشه ای در دوران باستان یکی از موضوعات جالب توجه در حوزه علوم باستان شناختی است. هدف از این پژوهش مطالعه و شناسایی ماهیت شیمیایی و فناوری تولید در آثار شیشه ای تاریخی مکشوفه از مجموعه معماری دست کند ارزانفود در نزدیکی شهر همدان است. این اشیاء شامل بقایای شکسته ظروف شیشه ای، قطعات شکسته النگوی شیشه ای و یک قطعه ماده شیشه ای بدون شکل مشخص هستند. به منظور شناسایی فناوری تولید شیشه در نمونه های مکشوفه از محوطه ارزانفود، 12 نمونه از قطعات شکسته ظروف و النگوها و همچنین یک قطعه بی شکل مورد مطالعات آزمایشگاهی قرار گرفتند. این نمونه ها متعلق به دوره های ایلخانی و ساسانی هستند. نمونه ها به منظور شناسایی ترکیب شیمیایی شامل عناصر اصلی، فرعی و کمیاب به روش آنالیز پلاسمای جفت شده القایی طیف سنجی جرمی (ICP-MS) و جهت شناسایی ویژگیهای ریزساختاری به روش میکروسکوپی الکترونی روبشی مجهز به آنالیز پراش انرژی پرتو ایکس (SEM-EDS) مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج بیانگر استفاده از شیشه سودا-آهکی (شیشه آهک-سودا-سیلیکا خاکستر گیاهی) در تولید نمونه های شیشه مکشوفه از محوطه ارزانفود است. تنها در نمونه توده شیشه ای ترکیبی کاملا متفاوت دیده می شود که شامل میزان متفاوتی از اجزاء اصلی و فرعی موجود در ترکیب در مقایه با دیگر نمونه های آنالیز شده است. ریزساختار نمونه ها نیز شامل دو دسته کاملا یکنواخت و حاوی فازهای غنی از سرب و قلع است. حضور این فازهای بیانگر استفاده از ترکیبات سرب و قلع به عنوان اپک کننده در این نمونه ها است.