بررسی مراحل تکوین جنین از دیدگاه دانشمندان طب ایرانی در بازه زمانی قرن 3 تا 14 هجری قمری و علم نوین جنین شناسی

مراحل مختلف تکوین جنین، برای قرن ها از مجهولات و معماهای بشر به‏ شمار می ‏ ‏ رفت. نظرات و تالیفات دانشمندان طب ایرانی به گونه ای بوده است که اکنون نیز با وجود پیشرفت های شگفت آور در علم جنین شناسی همچنان قابل توجه بوده و می تواند منبع مهمی برای پژوهش در علوم امروزی باشد. در این ارتباط پژوهش حاضر با هدف «بررسی مراحل تکوین جنین از دیدگاه دانشمندان طب ایرانی قرن 3 تا 14هجری ‏قمری و علم جنین شناسی» انجام شد.

 این پژوهش یک مطالعه کیفی تحلیل محتوا از نوع سوماتیو (Summative qualitative content analysis) است که با تمرکز بر کتب مرجع و مهم طب ایرانی با کلیدواژه های طب ایرانی، جنین و تکوین جنین انجام داده شده است. همچنین برای دستیابی به یافته های نوین، پس از جست ‏وجوی کلیدواژه ها به زبان لاتین و عربی در پایگاه های Scopus, PubMed, SID, Noormags, و Google Scholar، تمامی یافته‏ ها کدگذاری، طبقه بندی، مقایسه و در نهایت مکتوب شدند.

 در متون طب ایرانی مراحل تکوین جنین به هفت دوره تقسیم می شود: احاله اولی، دوره ماء یا نطفه؛ احاله ثانیه، مخلقه؛ احاله ثالثه، علقه؛ احاله رابعه، مضغه؛ احاله خامسه، ذکوری و اناثی؛ احاله سادسه، خلقت تمامی اعضاء و کامل شدن صورت جنین؛ احاله سابعه، نفخ روح؛ که بر اساس مبانی و مفاهیم طب ایرانی بیان شده، با مراحل زایگوتیک، رویانی و جنینی در منابع پزشکی نوین مغایرتی ندارد.

 با توجه به کلی نگر بودن طب مکمل و دقت نظر دانشمندان طب ایرانی، چه بسا با مطالعات دقیق تر در این آثار بتوان نظریه های جدیدی از کمیت و کیفیت مراحل تکوین جنین ارایه داد.