تاثیر شیوه جنگل‎ شناسی تک‎ گزینی بر نیتروژن کل خاک و تغییرات فصلی آن در توده آمیخته راش-ممرز (مطالعه موردی: جنگل شصت ‎کلاته گرگان)

محتوی نیتروژن از جمله مواردی است که تحت عملیات جنگل شناسی ممکن است دستخوش تغییر گردد. با توجه به اهمیت میزان نیتروژن کل خاک و تغییرات فصلی آن، پژوهش حاضر به بررسی این تغییرات در توده‎های آمیخته راش-ممرز در سری یک جنگل شصت‎کلاته استان گلستان پرداخته است.

برای بررسی تغییرات نیتروژن کل، از بهمن 1392 تا بهمن 1393 در چهار توده یک هکتاری (تیمار مدیریت‎نشده یا شاهد (پارسل 32) و تیمارهای مدیریت‎شده در میانگین ارتفاعی 850 متری و جهت شمال شرقی با ساختار دو اشکوبه و میانسال با طول گردش 10 ساله (پارسل 30)، 7 ساله (پارسل 33) و 1 ساله (پارسل 31) ، 20 نمونه خاک در هر توده به صورت کاملا تصادفی، از عمق 20-0 سانتی‎متری برداشته شد و نتایج با استفاده از طرح اندازه‎های تکراری در سطح احتمال 95 درصد مقایسه شد. مقایسه فصلی نیتروژن کل نیز با استفاده از طرح اندازه‎های تکراری انجام گرفت.

نتایج نشان داد میانگین نیتروژن کل در بین تیمار‎های مدیریت‎شده و مدیریت نشده از اختلاف معنی‎داری برخوردار است. تیمار مدیریت نشده 32 (شاهد) و تیمار مدیریت شده 31 با میزان 11/5 و 48/3 گرم در کیلوگرم، به‎ترتیب بیشترین و کمترین مقدار نیتروژن کل را به خود اختصاص دادند. تیمار مدیریت شده 30 با میزان 80/4 گرم در کیلوگرم، مقدار نیتروژن نزدیک به شاهد بود. مقایسه فصلی نیتروژن در کلیه تیمار‎ها نیز اختلاف معنی‎داری را نشان داد. در تیمار‎های شاهد و مدیریت شده 30، 31 و 33، فصل های تابستان با مقادیر 31/4، 05/3، 4/2 و 31/4 گرم در کیلوگرم و زمستان 52/5، 96/5، 55/4 و 77/4 گرم در کیلوگرم به‎ترتیب کمترین و بیشترین مقدار نیتروژن را داشتند.

با وجود این‎که شیوه تک ‎گزینی در مقایسه با سایر شیوه‎ های جنگل‎ شناسی، تغییرات مثبتی را در بخش روزمینی توده جنگلی ایجاد می‎کند، تغییراتی را نیز در بخش روزمینی و زیرزمینی بوجود می آورد که در سالهای اولیه باعث کاهش شدید نیتروژن کل در بخش زیرزمینی اکوسیستم می شود. کاهش میزان نیتروژن کل در خاک پایدار نیست و به دلیل ویژگی خودتنظیمی و خودپایداری اکوسیستم، میزان نیتروژن با گذشت زمان، به سمت تعادل هدایت می شود. طبق نتایج بدست‎آمده، عملیات جنگل‎ شناسی تک‎گزینی، منجر به کاهش میزان نیتروژن کل می‎شود، لذا برای کمک به بازگشت اکوسیستم به حالت تعادل، بایستی طول گردش با توجه به میزان رویش، توان بازسازی توده و رویشگاه محاسبه گردد. با توجه به اختلاف 32/0 گرم در کیلوگرم نیتروژن در تیمار مدیریت شده 30 با طول گردش 10 ساله نسبت به تیمار شاهد، بهتر است بر طول زمان گردش در این شیوه، 3 تا 5 سال افزوده گردد تا اکوسیستم علاوه بر ترمیم شرایط ظاهری توده (تاج پوشش و...) شرایط ادافیکی خود را نیز ترمیم نماید.