ارزیابی تنوع فنوتیپی، ژنتیکی و مقدار نسبی DNA هسته در فستوکای پا بلند (Festuca arundinacea)

گونه های فستوکا در ایران رشد می کنند و پلی پلوییدی بودن نقش مهمی در تکامل این گروه دارد. گیاه Festuca arundinacea متعلق به خانواده گراس ها بوده و شامل گونه های متفاوتی است که بعنوان علوفه، چمن و همچنین برای محافظت از خاک استفاده می شوند. هدف از این تحقیق مطالعه تغییر در مقدار نسبی DNA هسته و صفات فنولوژیکی-مورفولوژیکی در ژنوتیپ-های مختلف F.arundinacea جمع آوری شده از مناطق متفاوت می باشد.

این آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. پارامتر های ژنتیکی برای همه صفات شامل زمان ظهور خوشه، زمان گلدهی، ارتفاع گیاه، سرعت جوانه زنی، قدرت جوانه زنی، پایداری، عملکرد علوفه، تعداد شاخه در بوته، طول سنبله، وزن هزاردانه، درصد جوانه زنی، وزن بذر در بوته، شاخص برداشت، تعداد بذر در بوته محاسبه گردید. برای انداز گیری مقدار نسبی DNA از گیاهچه های با طول عمر سه هفته، فلوروکروم DAPI و گیاه جو (Hordeum vulgare) رقم سلطان بعنوان استاندارد داخلی استفاده شد.

ارزیابی پارامترهای ژنتیکی نشان داد تفاوت بین ضریب تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی برای تعداد روز تا خوشه دهی، تاریخ گلدهی، تعداد ساقه در بوته، سرعت و قدرت جوانه زنی، قوه نامیه، تعداد بذر در بوته، وزن هزار دانه و ارتفاع گیاه ناچیز بوده که می-توان گفت نقش واریانس ژنتیکی بیشتر از واریانس محیطی است. از طرف دیگر مقدار وراثت پذیری صفات بین 95-66% بود. وراثت-پذیری بالا برای همه صفات بجزء طول خوشه مشاهده شد که نشان می دهد روش های مبتنی بر گزینش برای این صفات از کارایی بالایی برخوردار است. به علت تفاوت ناچیز PCV و GCV، وراثت پذیری بالا به همراه پیشرفت ژنتیکی بالا برای صفات تعداد روز تا خوشه دهی، تاریخ گلدهی و قدرت جوانه زنی می توان نتیجه گرفت این صفات توسط ژن های افزایشی کنترل می شوند و می توان آنها را در برنامه های اصلاحی از طریق گزینش بهبود داد. مشخص شد که تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ های مورد مطالعه برای مقدار نسبی DNA هسته وجود دارد که نشان دهنده تنوع درون گونه ای بالا بین ژنوتیپ های متفاوت از مناطق مختلف است. نتایج مقایسه میانگین نشان داد ژنوتیپ ها در 7 گروه قرار می گیرند که بالاترین و کمترین مقدار نسبی DNA هسته به ترتیب در ژنوتیپ های G13, G20, G21 وG22, G16 بود. با توجه به مطالعات گذشته، تغییر در مقدار نسبی DNA هسته را در این ژنوتیپ ها را می توان به وجود کروموزوم B و تغییر در طول کروموزوم نسبت داد.

پیشنهاد می شود از صفات زمان ظهور سنبله، زمان گلدهی و قدرت جوانه زنی برای برنامه های اصلاحی استفاده شود. همچنین تغییر در مقدار نسبی DNA و صفات مورفولوژیکی-فنولوژیکی می توانند فاکتورهای مهمی در تکامل و سازگاری این گونه به شرایط محیطی مختلف باشند.