بررسی تاثیر تنش کم آبی بر رشد میزان اسانس و برخی صفات فیزیولوژیک چهار رقم ریحان (.Ocimum basilicum L)

یکی از مهم ترین عوامل محیطی که پراکنش، رشد و تولید موفق محصولات گیاهی را تحت تاثیر قرار می دهد، میزان آب در دسترس گیاه است. خشکی بهعنوان مهم ترین عامل غیرزنده محدودکننده ی رشد و عملکرد گیاهان، باعث بروز یا تشدید سایر تنش ها مخصوصا تنش کمبود عناصر غذایی در گیاه نیز می شود. از طرفی دیگر تحت شرایط تنش کم آبی، گیاهان مقادیر مشابهی از متابولیت های اولیه در مقایسه با شرایط بدون تنش تولید می کنند و چون تحت شرایط تنش، گیاه میزان تولید بیوماس و ماده خشک خود را کاهش می دهد، لذا مقادیر زیادی از این متابولیت های اولیه به سمت تولید متابولیت های ثانویه می روند. پژوهش حاضر به منظور ارزیابی میزان رشد، اسانس و برخی صفات فیزیولوژیکی چهار رقم ریحان تحت شرایط تنش کم آبی انجام گرفت.

آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه ی کاملا تصادفی در شرایط گلخانه در سال 1396 انجام گرفت. چهار رقم تجاری ریحان (شامل ارقام سبز ایرانی، بنفش ایرانی، گنوس و آمیتیست) بهعنوان فاکتور اول و تنش خشکی در چهار سطح (شامل آبیاری درحد 100، 85، 70 و 55 درصد ظرفیت زراعی) بهعنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. ویژگی هایی مانند وزن تر و خشک گیاه، وزن تر و خشک ریشه، درصد اسانس، عملکرد اسانس، کلروفیل، مالون دی آلدیید، پرولین، کاتالاز، پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، فتوسنتز، هدایت روزنه ای و مقاومت روزنه ای اندازه گیری شد. داده های به دست آمده از آزمایش با استفاده از نرم افزار Minitab مورد تجزیه ی آماری قرار گرفتند. مقایسه ی میانگین ها نیز با استفاده از روش آزمونLSD در سطح 05/0 انجام گرفت.

نتایج نشان داد تنش کم آبی باعث کاهش وزن تر و خشک اندام هوایی و فتوسنتز در همه ارقام شد. علاوه بر این، تحت تاثیر تنش خشکی، وزن تر و خشک ریشه و هدایت روزنه ای کاهش و میزان پرولین، مالوندیآلدیید، کلروفیل و آنزیم های آنتیاکسیدان افزایش نشان دادند. با این وجود شدت تغییرات این صفات در ارقام مورد مطالعه متفاوت بود و در اغلب موارد شدت کاهش صفات مختلف در رقم گنوس کمتر از سایر ارقام بود. در مقایسه بین ارقام نیز، ارقام سبز ایرانی و گنوس بیش ترین میزان وزن تر و خشک بوته را دارا بودند. علاوه بر این، بیشترین درصد اسانس مربوط به رقم گنوس بود.

رقم گنوس بیش ترین وزن تر و خشک اندام هوایی، بالاترین درصد اسانس و بیش ترین میزان هدایت روزنه ای را به خود اختصاص داد و به عنوان رقم متحمل جهت کشت در شرایط کم آبی بهمنظور استحصال اسانس توصیه می شود.