تحولات فرهنگی شرق فارس در هزاره های چهارم و سوم پیش از میلاد

در جغرافیای باستان شناسی ایران، شرق فارس، دره های فسا و داراب را در بر می گیرد. مطالعات باستان شناسی در این حوزه ابتدا با بررسی های گذرا و کاوش های شتابان استین در سال 1934 آغاز شد. چند دهه بعد، نخستین بررسی متمرکز در شرق فارس در سال های 72-1971 م. به دست میروشیجی انجام شد، اما مواد فرهنگی آن هیچ گاه بصورت جزیی مطالعه نشد. به همین دلیل، فرهنگ های پیش از تاریخ شرق فارس، مبهم و ناشناخته بود. بنابراین، به منظور درک تحولات فرهنگی این حوزه، ابتدا مواد بررسی میروشیجی بازبینی و مطالعه شد و سپس برای شناخت فرهنگ های هزاره های چهارم و سوم پ. م این منطقه، تپه وکیل آباد در دشت فسا کاوش گردید. ترکیب نتایج بررسی میروشیجی و کاوش مذکور، چارچوب مناسبی از پیش از تاریخ این منطقه ارایه داد. حوزه شرق فارس، پس از دوره بکون تا دوره کفتری، یک روند فرهنگی کمابیش محلی را تجربه می کند. سفال های محلی این بازه زمانی شامل وکیل آباد، ضحاک، جوزجان، رودبال و گلیان است. تحلیل الگوهای استقراری این حوزه بیان گر کاهش شمار استقرارها در دروه وکیل آباد/ لپویی و با شدت بیشتر در نیمه دوم هزاره چهارم و نیمه اول هزاره سوم پ. م است. این کاهش استقرارها شاید نشان دهنده تحول شیوه معیشت بخش بزرگی از جامعه، از کشاورزی به دام پروری بر پایه کوچ روی باشد. به نظر می رسد الگوهای استقراری پیش از تاریخ شرق فارس همانند حوضه رود کر بوده، اما در دوره بانش، حوضه رود کر در ارتباط با سرزمین پست شوشان به تحولات سیاسی و اجتماعی پیچیده ای دست یافت و شرق فارس به منطقه ای حاشیه ای با جمعیت یکجانشین محدود، تبدیل شد.