استفاده از تحلیل چند متغیره به منظور ارزیابی کیفیت خاک در اراضی کشاورزی استان زنجان

شاخص کیفیت خاک به عنوان ابزاری کمی برای ارزیابی تاثیر کاربری و سیستم های مدیریتی بر شرایط خاک مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این تحقیق کمی کردن کیفیت خاک در بوم سازگان های کشاورزی استان زنجان با استفاده از تحلیل های چند متغیره می باشد. 154 نمونه خاک از 77 مزرعه در سطح استان زنجان (27 نمونه در کاربری آبی و 50 نمونه در کاربری دیم) از عمق صفر تا 30 و 30 تا 60 سانتی متری جمع آوری شد. 24 ویژگی فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک اندازه گیری شدند. روش تجزیه به مولفه های اصلی به منظور شناسایی حداقل ویژگی های موثر ((MDS بر کیفیت خاک استفاده شد. دو گروه از حداقل ویژگی های موثر با بررسی جداگانه ی ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی ((MDS1 و بررسی کل ویژگی ها (MDS2) تعیین شد و قابلیت روش های خطی و غیر خطی جهت تهیه شاخص کیفیت خاک مورد بررسی قرار گرفت. چهار شاخص برای کیفیت خاک با استفاده از MDS1 و  MDS2و روش امتیازدهی خطی و غیر خطی محاسبه شد. نیتروژن کل، فسفر، سدیم، روی و مس قابل جذب، کربن زیست توده میکروبی، شاخص سهم میکروبی، میانگین وزنی قطر خاکدانه و جرم مخصوص ظاهری به عنوان MDS1 تعیین شدند. کربن آلی، فسفر، سدیم، روی و مس قابل جذب، شاخص سهم میکروبی، میانگین وزنی قطر خاکدانه و ضریب جذب پذیری خاک به عنوان MDS2 شناسایی شدند. هر دو روش کارایی کافی برای شناسایی حداقل ویژگی های موثر بر کیفیت خاک را داشتند. شاخص های خطی کیفیت خاک (p˂0.001) نسبت به شاخص های غیر خطی(p˂0.01)  قابلیت بیشتری برای تفکیک کیفیت خاک بین دو کاربری دیم و آبی نشان دادند. شاخص کیفیت محاسبه شده با استفاده از تابع خطی و MDS1 نشان داد کیفیت خاک در کاربری آبی (524/0) شرایط بهتری نسبت به کاربری دیم (433/0) دارد. شاخص کیفیت خاک محاسبه شده با استفاده از MDS2 نیز روند مشابهی را بین کاربری آبی (515/0) و دیم (433/0) نشان داد.