بازتاب باورهای زروانی در قصه های عامیانه مکتوب ایرانی (مورد پژوهانه: داراب نامه، قصه حمزه و امیرارسلان نامدار)

پیام:
نوع مقاله:
مطالعه موردی (دارای رتبه معتبر)
چکیده:

تاریخ عهد ساسانی یکی از مهم ترین ادوار تاریخی اجتماعی و سیاسی اعتقادی سرزمین ایران است. مطالعه جنبه های اعتقادی و باورداشتی مردم ایران در این برهه تاریخی، در بافت متون ادبی و عامیانه، پژوهشی در خور توجه است. زروانیسم یکی از مهم ترین و فلسفی ترین مکاتب اندیشگانی و اعتقادی ایران در برهه تاریخی ساسانیان است که تاثیر مستقیمی بر روایات و قصه های عامیانه داشته است. زروان، چنانکه از متون پهلوی برمی‌آید، خدایی مستقل بوده و در راس اهورامزدا و اهریمن، دوگانه گرایی زرتشتی را تحت تاثیر قرار داده است. این جستار در قالب پژوهشی بینارشته ای و به شیوه توصیفی تحلیلی در پی خوانشی تاریخی اعتقادی از دوره ساسانی بر پایه متون عامه است. از میان امهات متون قصه‌های عامیانه مکتوب ایرانی دو قصه داراب‌نامه طرسوسی و قصه حمزه گزینش شده است. دلیل گزینش این دو قصه همسانی یا تقریب بن مایه، زبان و زمان آنها و نیز میزان بازتاب مولفه‌های زروانی در آنهاست. مسئله این پژوهش این است که زروانیسم چه تاثیری بر متون عامه داشته است، جلوه باورهای این آیین در این متون شامل چه مولفه‌هایی است و بسامد کدام باور بیش از دیگر باورهاست؟ به نظر می‌رسد متون عامه‌ای که دارای بن‌مایه‌های حماسی اساطیری و مربوط به دوره تاریخی ساسانیان هستند، بیش از دیگر متون با این باورها درآمیخته اند. چنانکه میزان بازتاب این باورها در داراب‌نامه بیش از قصه حمزه است. مهم ترین باورهای زروانی بازتاب یافته در این دو قصه شامل این موارد است: فال‌گیری و اسطرلاب‌نگری، نگاه منفی به زن، سرنوشت محتوم، اعتقاد به جزا و پاداش این جهانی، نکوهش آز، بازتاب معنادار اعداد رمزی هفت و دوازده، بخت و اقبال، حضور پربسامد حکیمان و خلقت‌های گوناگون و فراواقعی. اسطرلاب نگری با 48 مورد، عدد رمزی هفت با 36 مورد، محتوم بودن سرنوشت با 30 مورد، حضور حکیمان با 29 مورد، خلقت‌های گوناگون و فراواقعی با 29 مورد، عدد رمزی دوازده با 26 مورد، نگاه منفی به زنان با 25 مورد، جزا و پاداش این جهانی با 12 مورد، بخت و اقبال با 8 مورد و  نکوهش آز با 7 مورد به ترتیب بیشترین بسامد را دارا هستند.

زبان:
فارسی
صفحات:
51 تا 76
لینک کوتاه:
magiran.com/p2186383 
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یک‌ساله به مبلغ 990,000ريال می‌توانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
  • حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران می‌شود.
  • پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانه‌های چاپی و دیجیتال را به کاربر نمی‌دهد.
دسترسی سراسری کاربران دانشگاه پیام نور!
اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور، در صورت ثبت نام با ایمیل دانشگاهی، تا پایان فروردین ماه 1403 به مقالات سایت دسترسی خواهند داشت!
In order to view content subscription is required

Personal subscription
Subscribe magiran.com for 50 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!