ارزیابی شاخص های کارایی انرژی در نظام های زراعی حفاظتی مبتنی بر گندم (Triticum aestivum L.) در شرایط اقلیمی منطقه معتدل (مطالعه موردی: گناباد)

این پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر کشاورزی حفاظتی بر شاخص های انرژی در نظام های زراعی رایج با استفاده از طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط اقلیمی ایستگاه تحقیقات کشاورزی گناباد به مدت چهار سال (95-1391) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. فاکتورهای آزمایش عبارت بودند از سه سطح شیوه های مختلف خاک ورزی در کرت های اصلی شامل شیوه متداول خاک ورزی (شخم + دیسک + تسطیح + ایجاد فارو + کاشت با بذرکار)، شخم کاهش یافته (چیزل پکر یا دیسک سبک + ایجاد فارو + کاشت با بذرکار) و بدون شخم (کاشت مستقیم با بذرکار) و سه سطح مدیریت بقایای گیاهی شامل بدون بقایا، حفظ 30% بقایا و حفظ 60% بقایای گندم (Triticum aestivum L.) که در کرت های فرعی قرار داشتند. این مطالعه در سیستم تناوبی رایج منطقه شامل گندم، جو، پنبه و گندم مورد برسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که بیشترین مصرف انرژی از مقدار کل انرژی در تناوب رایج به نهاده های الکتریسیته، کودهای شیمیایی و سوخت به ترتیب با میانگین مصرف 43، 23 و 12 درصد و کمترین مقدار مصرف انرژی به نهاده نیروی انسانی با میانگین 7/0 درصد تعلق داشت. همچنین نتایج تجزیه واریانس و تحلیل های آماری شاخص های انرژی نشان داد که اثر شیوه خاک ورزی تنها بر شاخص کارایی مصرف انرژی برای دو محصول گندم و جو در سطح پنج درصد معنی دار بود. اما اثر بقایا و اثر متقابل خاک ورزی و بقایا بر هیچ کدام از شاخص های انرژی معنی دار نبودند. مقایسه میانگین مقادیر شاخص کارایی مصرف انرژی در تناوب مورد نظر نشان داد که بیشترین و کمترین مقدار این شاخص به ترتیب در دو شیوه بدون خاک ورزی یا کشت مستقیم و خاک ورزی متداول مشاهده شد، به نحوی که میانگین شاخص کارایی مصرف انرژی برای دو محصول گندم و جو در شیوه بدون خاک ورزی به ترتیب 21 و 9 درصد افزایش را نسبت به خاک ورزی متداول و خاک ورزی کاهش یافته نشان داد.