پهنه بندی اقلیمی- احتمالاتی اراضی کشاورزی استان گلستان برای کشت گندم دیم (Triticum aestivum L.)

تحلیلهای احتمالاتی میتواند ضمن افزایش انعطافپذیری در تصمیمگیریها، ضریب اطمینان تصمیم ها را نیز افزایش دهد. نقش تاثیرگذار عوامل اقلیمی در پهنه بندی اراضی برای کشت گیاه از یک سو و طبیعت احتمالاتی متغیرهای اقلیمی از سوی دیگر، موجب عدم قطعیت درجه بندی تناسب اراضی برای کشت یک گیاه به ویژه در شرایط دیم می شود. برای این منظور در پژوهش حاضر، ابتدا با استفاده از داده های روزانه بارش و دمای کمینه و بیشینه 33 ایستگاه هواشناسی در استان گلستان، تاریخ مناسب کشت گندم (Triticum aestivum L.) دیم و زمان وقوع مراحل فنولوژیکی مختلف آن برای دوره آماری مشترک 26 ساله تعیین گردید. سپس با برازش توزیع های احتمالاتی مختلف و انتخاب توزیع منتخب، مقدار این متغیرها در پنج سطح احتمال وقوع 25، 50، 75، 85 و 95 درصد برآورد شد. در ادامه، میانگین دمای هوا، احتمال رخداد دماهای نامطلوب، میزان بارش و نسبت بارش موثر به تبخیر- تعرق گندم برای هر یک از مراحل رشد و کل دوره رشد در ایستگاه های هواشناسی مورد بررسی در سطوح احتمال مختلف محاسبه شد. در نهایت، ضمن تهیه نقشه پهنه بندی این متغیرها و ویژگی های ارتفاع، درصد شیب، تیپ اراضی و شوری خاک، با هم پوشانی 22 لایه اطلاعاتی برای هر سطح احتمال، پهنه بندی زراعی- بوم شناختی اراضی کشاورزی استان گلستان برای کشت گندم دیم در سطوح احتمال مختلف صورت گرفت. نتایج نشان داد که افزایش سطح احتمال وقوع از 25 به 95 درصد به دلیل تاخیر در تاریخ کشت مناسب از اواخر پاییز به ابتدای زمستان و تاثیرگذاری آن بر شرایط اقلیمی- محیطی و طول مراحل بعدی رشد گیاه موجب بهبود درجه تناسب اراضی کشاورزی برای کشت گندم دیم از نظر میانگین دمای هوا در مرحله های گل دهی، رسیدگی و کل فصل رشد، احتمال رخداد دمای بیشتر از 14 و کمتر از نه درجه سانتی گراد به ترتیب در مرحله سبز شدن و مرحله های گل دهی و رسیدگی و میزان بارش در مرحله سبز شدن شد، ولی از نظر میانگین دمای هوا در مرحله سبز شدن، احتمال رخداد دمای بیشتر از 25 و 30 درجه سانتی گراد به ترتیب در مرحله گل دهی و رسیدگی و میزان بارش و نسبت بارش موثر به تبخیر- تعرق پتانسیل در مراحل گل دهی، رسیدگی و کل فصل رشد موجب کاهش درجه تناسب گردید. نتایج پهنه بندی زراعی- بوم شناختی نشان داد که در سطوح احتمال وقوع 50، 75 و 85 درصد پهنه های نسبتا مناسب و مناسب به ترتیب بین 56-50 و 50-44 درصد وسعت اراضی کشاورزی را در بر می گیرد و سطح احتمال وقوع تاثیر معناداری بر پهنه بندی ندارد، در حالی که در سطح احتمال وقوع 25 و 95 درصد (به ترتیب معادل تاریخ کشت زودهنگام و دیرهنگام) به ترتیب حدود 91 و 78 درصد وسعت اراضی کشاورزی استان به ترتیب در پهنه مناسب و متوسط قرار گرفت.