شیوه ها و کارکردهای کمگرفت در غزلهای حافظ

یکی از مشخصه های اصلی شعر حافظ بالغت کالم اوست. او با بکارگیری شگردهای مختلف ادبی توانسته به این مهم دست یابد. یکی از مشخصه های سبکی شعر حافظ و راهکارهای او برای پررنگ کردن صبغه بالغی اشعارش، استفاده از کم گرفت با بسامد باالست که تاکنون از دید حافظ پژوهان و حافظ شناسان پنهان مانده است. کم گرفت، ابزاری بالغی و ادبی است که نقطه مقابل اغراق به شمار میرود و مطلبی، کسی یا چیزی را ضعیفتر، فروتر یا کمتر از حد خود نشاندادن یا بیان کردن است. در پژوهش حاضر، ابتدا با تکیه بر نظر ادبا و صاحبنظران تعریف جامع و کاملی از کمگرفت ارایه، سپس روش های ایجاد مفهوم کمگرفت و اغراض آن در اشعار حافظ به روش مطالعه کتابخانه ای و به عنوان نکتهای سبک شناسانه بررسی و تحلیل شده است. برایند پژوهش نشان میدهد که حافظ با تکیه بر گستردگی قلمرو دانش زبانی و بالغی خود با استفاده از واژه هایی مانند کم و کمتر، ترسم، گویی یا گوییا، مگر، بهتر، اندکی و... توانسته مفهوم کم گرفت را در کالم خود ایجاد کند. کم گرفت در شعر او کارکردهای معنایی و زیبایی شناسی نیز دارد که از میان کارکردهای معنایی میتوان به تواضع و کم گرفت خویش، اعتراض توام با احتیاط، احترام، پند و اندرز و از میان کارکردهای زیبایی شناختی به تناسبات لفظی اشاره کرد.